ادای دین جشنواره تئاتر بوشهر به «ایرج صغیری»

بامدادجنوب_الهام بهروزی

سی و هفتمین جشنواره تئاتر استان بوشهر یکی از مهم‌ترین اتفاقات مهم فرهنگی استان در آبان است؛ رویدادی که دوباره در کالبد هنر تئاتر استان جانی تازه دمیده و شوری را در میان اهالی این هنر برانگیخته است. این جشنواره به‌عنوان معتبرترین رویداد هنری استان تاکنون در بازشناسی استعدادها و ظرفیت‌ها و همچنین معرفی تئاتر بوشهر و ترقی آن نقش شگرفی را ایفا کرده است به‌ویژه در یکی دو دهه اخیر، به مثابه سکوی پرتاب هنرمندان مستعد استان به‌ویژه شهرستانی به تئاتر کشور ظاهر شده است.

از همین روی، هم از حساسیت بالایی برخوردار است و هم با استقبال گروه‌های نمایشی استان همیشه مواجه می‌شود تا جایی که در همین دوره، ۳۱ اثر در بخش صحنه‌ای و ۹ اثر در بخش خیابانی به دبیرخانه ارسال شد که در نهایت از سوی هیات انتخاب جشنواره که متشکل از علیرضا میرشکاری، فضل الله عمرانی و اشرف سلطانی‌نیا بود، در نهایت ۱۰ اثر برای رقابت در بخش نهایی انتخاب شدند که عبارتند از: «حمله به رافائل» به نویسندگی و کارگردانی اوستا رستمی‌مرادیان از بندر بوشهر؛ «نسخه نسوان ناکام» به نویسندگی ابوذر مختارزاده و کارگردانی نازخاتون هوشمند از بندر کنگان؛ «اقلیم» به نویسندگی موسی درویشی و کارگردانی حسن فولادی از بندر دیر؛ «آداب شکار روباه» به نویسندگی ابراهیم عادل‌نیا و کارگردانی حیدر احمدی و احسان شهنیایی از شهر بردخون؛ «غریق» به نویسندگی غلامرضا خضری و کارگردانی ساحل صالحی از بندر بوشهر؛ «گگزی» به نویسندگی و کارگردانی غلامرضا احمدی از بندر بوشهر؛ «عمارت سوخته» به نویسندگی و کارگردانی افشین چمکوری از بندر بوشهر؛ «پشت به موج» نوشته و کارگردانی علیرضا فهیم‌پور از گناوه؛ «آهو بر مدار آتش» به نویسندگی فریبا جعفری و کارگردانی طوبی بروشم از شهر سعدآباد و «ماه‌گیسو» به نویسندگی سعید گلچمن و کارگردانی رضا باقری از شهر اهرم.

آرای هیات انتخاب سی‌وهفتمین جشنواره تئاتر استان بوشهر تصویری روشن از تکثرگرایی فرهنگی و توجه به ظرفیت‌های شهرستانی ارائه کرد؛ رویکردی که نشان می‌دهد جریان تئاتر در شهرستان‌های استان به‌واسطه سیاست‌گذاری‌های هدفمند و حمایت‌گرایانه انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر و نهادهای فرهنگی، به هنری پویا و پیشرو تبدیل شده است. این نگاه توزیعی و عدالت‌محور در داوری، نه‌تنها موجب دیده‌شدن استعدادهای نو در شهرهای مختلف شده، بلکه به تثبیت هویت فرهنگی پراکنده اما هم‌صدا با تئاتر بوشهر کمک می‌کند.

به جرات می‌توان گفت که سی و هفتمین دوره جشنواره استانی تئاتر بوشهر یکی از معدود دوره‌های این رویداد است که در آن شاهد حضور پررنگ و متنوع گروه‌های تئاتری از شهرستان‌های استان هستیم؛ حضوری که گواهی است بر بالندگی زیرساخت‌ها و رشد تدریجی گفتمان تئاتر در جنوب کشور به‌ویژه استان بوشهر.

رقابت ۱۰ اثر در بخش پایانی جشنواره تئاتر استان بوشهر

رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر در این باره به بامداد جنوب گفت: این جشنواره در مرحله نهایی از ۲۶  تا ۲۹ آبان در مجموعه تئاتر شهر بوشهر و همچنین شهر اهرم برگزار می‌شود. در این دوره، ۱۰ گروه نمایشی از شهرهای بوشهر، گناوه، سعدآباد، اهرم، دیر، کنگان و بردخون روی صحنه می‌روند. اجراهای گروه‌ها طی سه روز نخست (۲۶ تا ۲۸ آبان) انجام می‌شود و در روز پایانی، مراسم اختتامیه در مجموعه فرهنگی تاریخی شیخ حسین چاهکوتاهی با اعلام گروه‌های برگزیده و معرفی چهره‌های منتخب برگزار خواهد شد.

جهانشیر یاراحمدی با تاکید بر اینکه این جشنواره، نخستین دوره‌ای است که پس از هجرت ابدی استاد ایرج صغیری برگزار می‌شود، افزود: صغیری، هنرمندی بود که نقشی پررنگ و ماندگار در تئاتر ایران و بوشهر داشت و در همه دوره‌های گذشته جشنواره از داوری و بازبینی گرفته تا برگزاری جلسات نقد و کارگاه‌های آموزشی حضور فعالی داشت. به همین سبب، سی‌وهفتمین جشنواره به یاد و نام این استاد فقید مزین شد و پوستر رسمی آن نیز با تأکید بر تصویر ایشان طراحی شد که این کار ادای دینی به مقام شامخ استاد صغیری در هنر استان است؛ چراکه او صدای زنده‌ تئاتر بوشهر بود و همچنان خواهد ماند.

وی سپس به هیات داوری سی و هفتمین جشنواره تئاتر استان بوشهر اشاره و تصریح کرد: در این دوره، پنج نفر از کارشناسان برجسته تئاتر استان، مسئولیت داوری آثار را بر عهده دارند. معیار اصلی داوری «کیفیت اثر» است و هیات داوران با نگاهی کارشناسی، آثار را در بخش‌های مختلف از جمله کارگردانی، متن، بازیگری زن و مرد، موسیقی، طراحی صحنه، لباس، گریم و نور، داوری و ارزیابی خواهند کرد.

یاراحمدی که در این سال‌ها با برنامه‌ریزی صحیح و تعریف سازوکاری هوشمندانه در انجمن هنرهای نمایشی استان الگوی موفقی از مدیریت را در هنر استان ارائه کرده است، تاکید کرد: یکی از نوآوری‌های سی و هفتمین جشنواره تئاتر استان بوشهر، اجرای آیین اختتامیه در فضایی متفاوت از قبل است. برای نخستین بار، این مراسم خارج از سالن اصلی و در آرامگاه تاریخی شیخ حسین چاهکوتاهی در جوار مزار استاد ایرج صغیری برگزار خواهد شد؛ جایی که قرار است از جمعی از پیشکسوتان و استادان نامدار تئاتر استان نیز تجلیل به‌عمل آید.

دبیر اجرایی سی و هفتمین جشنواره تئاتر استان بوشهر سپس به برگزاری کارگاه‌های نقد و بررسی آثار در بخش جانبی این جشنواره اشاره و تصریح کرد: در برنامه امسال، جلسات نقد و بررسی آثار با همکاری کانون ملی منتقدان تئاتر ایران و با حضور استادان جواد متین، مهدی انصاری و حسین زارعی برگزار می‌شود. افزون بر آن، دو کارگاه آموزشی در طول جشنواره پیش‌بینی شده است که شامل کارگاه «بازیگری روی کاغذ» با تدریس اشرف سلطانی‌نیا و کارگاه «از تنفس تا خلق عواطف» با هدایت میترا خاجیان می‌شود. این کارگاه‌ها با هدف ارتقای نگرش نظری و تربیت نیروهای خلاق آینده در تئاتر استان طراحی شده‌اند.

از دیگر ویژگی‌های اجرایی جشنواره، برنامه‌ریزی منظم سانس‌هاست؛ اجراهای نوبت صبح به‌صورت تک‌سانس (ساعت ۱۰) و اجراهای عصر در دو نوبت (ساعت ۱۸ و ۲۰) برگزار می‌شوند. همچنین یکی از نمایش‌های این دوره در پلاتوی تنگسیرون شهر اهرم روی صحنه خواهد رفت. امید می‌رود مجموعه این اتفاقات از اجرا تا نقد و آموزش، بتواند فصلی نو در تئاتر استان رقم بزند و مسیر بالندگی این هنر زنده را هموارتر کند. در پایان از همراهی و حمایت رسانه‌های استان به‌ویژه روزنامه بامداد جنوب، در انعکاس و ترویج رویدادهای فرهنگی و هنری بوشهر، به‌صورت خاص در حوزه تئاتر قدردانی می‌کنم.

بالندگی تئاتر بوشهر در گروی نقد جدی و آموزش

عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران نیز که مدیریت جلسات نقد و بررسی سی و هفتمین جشنواره تئاتر استان بوشهر را برعهده دارد، در خصوص این کارگاه‌ها به بامداد جنوب گفت: کارگاه‌های نقد و بررسی آثار با مشارکت و هدایت حسین زارعی و مهدی انصاری با هدف بازنمایی نقاط قوت و ضعف نمایش‌ها و رویکردی آموزشی هر شب ساعت ۲۱ در پلاتوی حمید لطفی برگزار خواهد شد.

جواد متین تاکید کرد: در تئاتر، نقد تنها یک گزینه نیست، بلکه یک ضرورت برای رشد و بالندگی است. حال با توجه به اینکه امروز در بزنگاه تغییر نسل در تئاتر بوشهر قرار داریم؛ نسلی که آینده این هنر را در استان رقم خواهد زد، درصدد هستیم تا با نقد دقیق و آکادمیک فضا را برای شناخت ضعف‌ها، اصلاح مسیر و ارتقای کیفیت اجرای‌ برای گروه‌های حاضر هموار کنیم.

وی با تاکید بر ضرورت نگاه تحلیلی در فرایند شکل‌گیری آثار نمایشی، گفت: نسل جوان تئاتر و گروه‌های نوپا زمانی می‌توانند مسیر رشد خود را دقیق‌تر بشناسند که نقد را نه تهدید، بلکه فرصتی برای رشد بدانند؛ فرصتی برای دیدن اثر از زاویه‌ای علمی و بیرون از بستر اجرا. با این اوصاف، نقد سازنده به هنرمند امکان می‌دهد تا کاستی‌ها و نقاط ضعف را ابزار اصلاح و تکامل هنری خود بداند، نه عامل دلسردی یا سرزنش.

متین سپس بر اهمیت بازتعریف مفهوم رقابت در کنار رفاقت هنری تاکید کرد و افزود: رقابتی که بر بنیان احترام و همدلی در عرصه هنر شکل می‌گیرد، هرگز به سمت تقابل بی‌ثمر و رفتارهای غیرحرفه‌ای نمی‌رود. به باور من، پیشرفت در هنر زمانی معنا پیدا می‌کند که با حمایت متقابل هنرمندان از یکدیگر همراه شود؛ جایی که هنرمندان نه در برابر هم، بلکه در کنار یکدیگر مسیر بلوغ تئاتر استان را طی کنند.

عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران یادآور شد: تئاتر بوشهر برای بالندگی بیشتر نیاز به نقد جدی و سالم دارد؛ نقدی که از سطح داوری‌های جشنواره‌ای فراتر برود و به گفت‌وگویی مستمر میان نسل‌ها تبدیل شود؛ گفت‌وگویی که در آن، تجربه و جسارت به هم برسند تا فردای تئاتر استان درخشان‌تر رقم بخورد. امیدوارم که کارگردانان و هنرمندان جوان از نقد کارهایشان استقبال کنند و آن را به مثابه توهین نبینند، چون منتقدان حاضر در این جلسات، با نگاهی روشن و مطابق با علم تئاتر به بررسی آثار می‌پردازند.

به گفته وی، امروز آموزش اصولی بازیگری، کارگردانی و دراماتورژی باید در کنار نقد تخصصی و شفاف قرار گیرد تا هنرمندان جوان بتوانند از محدوده تجربه‌های شخصی عبور کنند و به شناخت دقیق‌تری از ساختار اثر نمایشی برسند. به باور من، نقد علمی اگر با رویکرد آموزشی همراه شود، نه‌تنها ضعف‌های اجرا را آشکار می‌کند، بلکه راه اصلاح و پالایش هنری را نیز نشان می‌دهد؛ چراکه نقد واقعی، تلاشی برای تخریب نیست، بلکه ابزاری برای رشد آگاهانه است.

این منتقد تئاتر افزود: تداوم آموزش و گفت‌وگوهای انتقادی در فضای تئاتر بوشهر می‌تواند به شکل‌گیری نسلی بینجامد که به جای تقلید، تفکر و تحلیل را بنیان کار خود قرار دهد. ترکیب تجربه، دانش و نقد منصفانه است که تئاتر استان را از مرحله اجراهای مناسبتی به سطح تولیدات پژوهش‌محور و ماندگار سوق می‌دهد؛ سطحی که در آن هنر نمایش، نه فقط دیده می‌شود، بلکه فهم و بازاندیشی هم می‌آفریند.