تهرانی‌ها ۶۲.۴ درصد وام‌های کشور را می‌گیرند

بامداد جنوب: گزارش‌های تسهیلات‌دهی بانک‌ها که به‌صورت دوره‌ای توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود نقشه راه مناسبی برای فعالین اقتصادی، تحلیلگران یا حتی عموم مردم بوده که چشم‌انداز اقتصادی آینده را بهتر درک کنند، اهمیت این گزارش‌ها در آن است که امکان رصد وضعیت اعتباری کشور را فراهم می‌کنند، سهم خانوار و بنگاه‌ها از منابع بانکی را مشخص می‌سازند و به تحلیلگران اجازه می‌دهند تغییرات قدرت خرید و سرمایه‌گذاری را دنبال کنند. از دل این آمار می‌توان فهمید که آیا تسهیلات بانکی واقعاً به بهبود معیشت خانوار و تقویت تولید کمک کرده‌اند و حتی با بررسی دقیق‌تر می‌توان به پشت پرده تخصیص اعتبار به شهرهای مختلف پی برد.

بر طبق آخرین گزارش منتشر شده بانک مرکزی در ۲۴ شهریورماه میزان کل تسهیلات اعطا شده در پنج ماه ابتدای سال جاری، ۳ هزار و ۲۳۳ همت اعلام‌شده که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل معادل ۳۷.۱ درصد افزایش داشته است. همچنین رشد تسهیلات اعطا شده برای پنج‌ماهه ابتدایی امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل ۱۳ واحد درصد افزایش داشته است.

بانک مرکزی در گزارش خود به تفکیک اعتبارات پرداخته به‌طوری‌که اعتبارت اعطا شده را در دو قالب «کل تسهیلات» (در گزارش با عنوان کل تسهیلات به آن اشاره‌شده است) و «کارت‌های اعتباری»، دسته‌بندی کرده است. طبق این آمار، سهم کارت‌های اعتباری ۳۴.۸ همت بوده که این رقم در سایر تسهیلات لحاظ نشده و در مطالعه این گزارش باید به این نکته توجه داشت.

از مجموع تسهیلات پرداختی ۳ هزار و ۲۶۸ همتی (کل تسهیلات و کارت‌های اعتباری)، مبلغ ۲ هزار و ۴۴۱.۷ همت معادل ۷۴.۷ درصد به صاحبان کسب‌وکار (حقوقی و غیرحقوقی) اختصاص‌یافته است. همچنین، از مجموع این رقم نیز ۲۵.۳ درصد به مصرف‌کنندگان نهایی یعنی خانوار تعلق‌گرفته است.

از کل اعتبارات اعطا شده به خانوار که ۸۲۶ همت است، ۳۴.۸ همت مربوط به کارت‌های اعتباری است. ناگفته نماند که سرانه دریافت تسهیلات خانوار در پنج‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۴ در حدود ۲۸ میلیون تومان برآورد شده است.

در پنج‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۴، عمده تسهیلات پرداختی نظام بانکی به تأمین سرمایه در گردش اختصاص‌یافته؛ ۲ هزار و ۲۳ همت، معادل ۶۲.۶ درصد از کل وام‌ها صرف حفظ فعالیت جاری بنگاه‌ها شده است. این سهم نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است. در مقابل، تنها ۲۹۳.۵ همت یعنی معادل ۹.۱ درصد برای ایجاد پروژه‌های جدید و ۸۰ همت معادل ۲.۵ درصد برای توسعه ظرفیت‌های موجود اختصاص‌یافته که از کم‌رمق بودن نقش بانک‌ها در تأمین مالی توسعه‌ای حکایت دارد. به‌عبارت‌دیگر، این ارقام نشان می‌دهد که تسهیلات تزریق‌شده از شبکه بانکی به کارخانه‌ها و صنایع عمدتاً صرف هزینه‌های جاری آن‌ها در قالب سرمایه در گردش شده و نه صرف توسعه خط تولید. این موضوع می‌تواند باعث کاهش اثرگذاری تسهیلات بر رشد اقتصادی شود.

در بخش خانوار نیز، تمرکز بر تسهیلات خرد و مصرفی بوده است؛ ۳۱۱.۷ همت که ۳۹.۴ درصد از کل تسهیلات خانوار را شامل می‌شود، به خرید کالای شخصی، ۲۹۶ همت به قرض‌الحسنه ضروری، ۲۲.۴۵ همت برای خودرو و تنها ۱۹.۰۹ همت به ودیعه مسکن اختصاص‌یافته است.

از منظر بخش‌بندی اقتصادی، بیشترین تسهیلات به صنعت و معدن اختصاص داشته که ۳۲.۸ درصد از کل تسهیلات اعطا شده را به خود اختصاص داده و ۹۱.۵ درصد از آن نیز صرف سرمایه در گردش شده است. پس‌ازآن، خدمات با سهمی ۲۶.۶ درصدی، بازرگانی با سهم ۹.۵ درصدی و در رتبه‌های بعدی کشاورزی و مسکن و ساختمان به ترتیب با سهم ۳.۹ و ۲.۴ درصدی قرار دارند؛ می‌توان برداشت کرد که این تخصیص تسهیلات نشان از تمرکز بانک‌ها بر بخش‌های جاری و مصرف ‌محور دارد تا توسعه‌ای و زیرساخت‌های کشور که اثرگذاری بلندمدت داشته باشد.

از آن‌جایی که تمرکز فعالیت‌های تجاری و اقتصادی در تهران است، به نظر می‌رسد حجم بالاتری از سپرده‌ها و تسهیلات بانکی در پایتخت ثبت‌شده باشد. این مشاهده‌ای است که داده‌های جدید بانک مرکزی نیز آن را تأیید می‌کند. این نهاد پولی آمار کل تسهیلات و سپرده‌های کشور را به‌صورت تجمعی تا مرداد امسال منتشر کرده است. باید توجه کرد که این ارقام تجمعی بوده و نشانگر کل حجم سپرده و تسهیلات در شبکه بانکی است و به پنج‌ماهه امسال خلاصه نمی‌شود.

با بررسی گزارش مذکور پی خواهیم برد که عمده تمرکز تسهیلات بر پایتخت بوده است. در سی و پنجمین همایش بانکداری اسلامی، فرزین رئیس‌کل بانک مرکزی نیز به‌صراحت بیان کرد: بیش از ۶۲ درصد از تسهیلات اعطایی تاکنون در پایتخت معطوف شده درحالی‌که حدود ۲۲ درصد از حجم تولیدات کشور مربوط به تهران بوده است.

بررسی آمار سایر استان‌ها حکایت از آن دارد که تسهیلات به شکل نامتوازنی در بین مناطق مختلف کشور توزیع‌شده است. برای مثال، استان تهران با دریافت ۷ هزار و ۳۳۱ همت، معادل ۶۲.۴ درصد کل تسهیلات بانکی کشور را به خود اختصاص داده است رقمی که نشان می‌دهد دو سوم منابع اعتباری کشور عملاً در پایتخت قفل شده‌اند.

پس از تهران، اصفهان با ۴۴۷ همت (سهم ۳.۸ درصدی) و خراسان رضوی با ۳۸۲ همت (سهم ۳.۲ درصدی) در رتبه‌های دوم و سوم دریافت تسهیلات قرار دارند؛ اما فاصله این استان‌ها با تهران آن‌قدر زیاد است که عملاً می‌توان گفت هیچ استانی حتی به ۱۰ درصد منابع تهران هم دسترسی ندارد.

در سوی دیگر، استان‌های خراسان شمالی، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد کمترین میزان تسهیلات دریافتی را ثبت کرده‌اند. در این سه استان، مجموع مانده تسهیلات به‌زحمت به ۱ درصد از کل کشور می‌رسد؛ موضوعی که از نابرابری شدید جغرافیایی در تخصیص منابع بانکی حکایت دارد.