فرهنگ
8 بازدید
مدیرکل صمت استان بوشهر در گفت‌وگو با بامداد جنوب مطرح کرد:
گبه شول؛ سفیر دست‌بافته‌های جنوب در بازار جهانی
بامداد جنوب – الهام بهروزی
«گبه» اصیل‌ترین دست‌بافته زنان جنوبی است؛ میراثی که نسل به نسل به دختران و زنان سختکوش، هنرساز و هنرمند این اقلیم منتقل شده‌است. در این میان، زنان هنرمند شول با مهارت، ذوق و خلاقیت منحصربهفرد خود نقشی برجسته در توسعه این هنر–صنعت ایفا می‌کنند تا جایی که گبه شول به‌سبب رنگ‌بندی طبیعی، طرح‌های بداهه و بافت مستحکم، جایگاهی ویژه در بازارهای جهانی پیدا کرده، مشتریان پروپاقرصی را در کشورهای مختلف مجذوب خود ساخته و به یکی از اقلام صادراتی شاخص صنایع‌دستی جنوب ایران بدل شده‌است.
با این حال، این هنر–صنعت اجدادی جنوب در سال‌های اخیر به دلیل عواملی چون نوسانات ارزی، هزینه‌های بالای تولید، تغییر ذائقه بازار و محدودیت‌های حمل‌ونقل، با تنگناهایی در بازار جهانی مواجه شده‌است. فعالان این حوزه نیز علاوه بر سختی‌های ذاتی کار، با مشکلاتی نظیر نبود پوشش بیمه‌ای مناسب، کمبود حمایت‌های مالی و حضور پررنگ دلالان روبه‌رو هستند؛ مسائلی که ادامه مسیر را برای آنها با فشارهای مضاعف همراه کرده است.
در همین زمینه با نصرالله کشاورز، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر به گفت‌وگو نشستیم تا از راهکارها و چشم‌اندازی که برای این هنر–صنعت تعریف کرده، مطلع شویم.
نخست بفرمایید آیا در میان گبه‌های تولیدی استان، همچنان شول مرغوب‌ترین گبه را تولید می‌کند؟
بله، مهم‌ترین مرکز تولید گبه، همچنان روستای تاریخی شول است که شهرت جهانی دارد. علاوه بر آن، مناطقی مانند سرمک، رود فاریاب، ده کهنه (شبانکاره)، بهمنیاری، محمدصالحی، سرخره، ذکریایی، مال محمود، خلیفه‌ای، عطییه، دهداران، شلاه فیروز، تنگ ارم، پرچونک، دهرود علیا و سفلی، بوشگان و شاهیجان در شهرستان دشتستان نیز از مراکز مهم تولید گبه هستند اما مرغوب‌ترین گبه همچنان در شول تولید می‌شود که به نوعی سفیر دست‌بافته‌های ایران در بازارهای جهانی به‌شمار می‌رود.
با توجه به ظرفیت‌های منحصربهفرد گبه شول در استان بوشهر، ارزیابی شما از وضعیت کنونی تولید، اشتغال و سهم این هنر- صنعت در اقتصاد محلی چیست و چه چشم‌اندازی را برای توسعه آن در افق برنامه‌های آتی استان متصور هستید؟
در خصوص وضعیت کنونی تولید، اشتغال و سهم گبه شول در اقتصاد محلی باید اشاره کنم که در حال حاضر حدود هزار بافنده فعال در مناطق گناوه، دیلم و شول مشغول تولید گبه هستند. در سه سال اخیر با برگزاری جشنواره شول و شناسایی فعالان و ارائه تسهیلات مشاغل خانگی، تلاش‌شده تا این هنر-صنعت حفظ شده و تداوم یابد. البته احداث مجتمع بزرگ گبه‌بافی در این منطقه نقش پررنگ‌تری را در پویایی این هنر- صنعت خواهد داشت. در صورت ثبت کارگاه در سامانه هماهنگ، حمایت‌های مرکز ملی فرش ارائه خواهد شد.
بی‌شک افزایش نیروی کار متخصص و بهبود کیفیت محصولات از ابتدا تا مرحله بسته‌بندی در گبه‌بافی بسیار مهم است. در کنار آن، به‌کارگیری نخ‌های طبیعی، رنگ‌های بادوام و طرح‌های مطابق با سلیقه بازارهای هدف، جذب مشتریان خارجی را افزایش می‌دهد.
به مشتریان خارجی اشاره کردید که خوشبختانه این هنر- صنعت در این زمینه تاکنون خوش‌اقبال بوده، در دوره کنونی برای توسعه بازارهای بین‌المللی و افزایش سهم صادرات گبه شول در بازارهای جهانی، چه برنامه‌های حمایتی و تسهیلاتی پیش‌بینی کردید؟
ببینید صادرات گبه بیشتر به‌صورت غیررسمی (ته‌لنجی) انجام می‌شود و صادرات رسمی با حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی مثل هانوفر، امارات، تاجیکستان و عمان بیشتر اتفاق می‌افتد. مهم‌ترین چالشی که هم‌اکنون در این زمینه با آن مواجه شدیم، تحریم‌های ظالمانه علیه ایران است که باعث معطلی گبه‌ها در گمرک شده و صادرات رسمی آن را با مشکل مواجه کرده است. قطعا ما برای خروج از این وضعیت، راهکارهایی را تدبیر کردیم که عبارتند از: شناسایی و هدف‌گذاری بازارهای بین‌المللی: تمرکز بر بازارهای مهمی چون آلمان، امارات، ژاپن، چین، و سایر کشورهای با تقاضای بالا برای فرش‌های دستباف و گبه. شناخت سلیقه‌ها و نیازهای این بازارها کمک به تطبیق محصولات با مشتریان می‌کند.
برندسازی و حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی: ایجاد برند معتبر و شرکت در نمایشگاه‌ها موقعیت خوبی برای معرفی محصول و ایجاد اعتماد در بازارهای جدید فراهم می‌کند. این کار باعث افزایش فروش و تثبیت جایگاه محصول در بازار جهانی می‌شود. همکاری با نمایندگان و شبکه‌های توزیع خارجی: ایجاد شبکه‌های همکاری با تامین‌کنندگان و نمایندگان فروش در کشورهای هدف، تسهیل ورود به بازار و افزایش توزیع محصولات را ممکن می‌سازد.
رفع موانع قانونی و تسهیل صادرات: توجه به مسائل گمرکی و تحریم‌های احتمالی و پیگیری راهکارهای تسهیل صادرات رسمی مانند ثبت کارگاه‌ها و مراکز تولید در سامانه‌های مرتبط، استقبال خریداران بین‌المللی را افزایش می‌دهد. تبلیغات و بسته‌بندی متناسب با بازار: بسته‌بندی جذاب و مقاوم در برابر آسیب‌های حمل و نقل، همچنین تبلیغات موثر داخلی و خارجی می‌توانند توجه مشتریان جدید را جلب کنند و فروش را افزایش دهند.
توسعه همکاری‌های بین‌المللی فرهنگی و تجاری: همکاری با شرکت‌ها و نهادهای بین‌المللی به منظور تبادل فرهنگی و ارتقاء ارزش افزوده محصولات در بازارهای جهانی به توسعه بازارهای صادراتی کمک می‌کند. اجرای این راهکارها می‌تواند به بهبود جایگاه گبه در بازارهای جهانی و افزایش سهم صادرات آن کمک کند.
در کنار صادرات منظم و پیوسته این دست‌بافته اصیل، حفظ کیفیت و اصالت آن نیز در ماندگاری این هنر – صنعت اهمیت زیادی دارد؛ ادارهکل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر چه سازوکارهایی برای نظارت بر کیفیت و استانداردسازی فرایند تولید و حمایت از برند گبه به‌ویژه گبه شول تعریف کرده است؟
همان‌طور که می‌دانید گبه شول (از توابع شهرستان گناوه) به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین دست‌بافته‌ها و صنایع دستی استان ثبت ملی شده است. گبه این روستا از قدیمی‌ترین و مشهورترین گبه‌های بافته‌شده در ایران است. این روستا به عنوان مهد گبه‌بافی اصیل ایرانی شناخته می‌شود. در زمان‌های گذشته که جنوب ایران مورد حمله پرتقالی‌ها قرار گرفت، قسمت اعظمی از این گبه‌ها به خارج صادر شد و در موزه‌های پاریس و هلند استقرار یافت. بدیهی است گبه در سال ۱۳۵۴ به نام ایران ثبت شد و از نظر رنگ و دوام شهرت جهانی پیدا کرد. در سال ۱۳۷۰ گبه شول از طریق میراث فرهنگی ثبت جهانی شد که اوج تولید و شهرت آن تا سال ۱۳۸۴ بود اما بعد از آن سیر نزولی پیدا کرده. سعی ما بر این است که با احداث و ایجاد کارگاه‌های بزرگ قالیبافی به صورت پشتیبان و تولید گبه به صورت سنتی و قدیمی از اصالت و کیفیت این هنر دفاع کنیم.
از این‌رو، اداره کل صنعت، معدن و تجارت (صمت) استان بوشهر برای افزایش سهم صادرات گبه شول، برنامه‌های متعددی را پیش‌بینی کرده که مهم‌ترین آنها عبارتند از: تقویت صادرات رسمی، رفع موانع صادراتی ناشی از تحریم‌ها، ارائه تسهیلات متنوع، اطلاع‌رسانی گسترده در مورد نمایشگاه‌ها و رویدادهای ملی و بین‌المللی و توسعه همکاری با فعالان شهرستان‌ها. این برنامه‌ها به افزایش توان تولید، بهبود کیفیت، تسهیل صادرات رسمی و گسترش بازارهای بین‌المللی گبه شول کمک خواهد کرد.
با توجه به اینکه نقوش گبه شول، روایتگر تاریخ، فرهنگ و هنر مردم این دیار است، شما برای حفظ اصالت این دست‌بافته و نقوش آن چه سیاست‌هایی را دنبال می‌کنید؟ آیا همکاری با هنرمندان، طراحان و پژوهشگران برای این منظور در دستور کار است؟
نوآوری طرح‌های گبه در پذیرش طرح تولیدی کف‌پوش دارنما (بافتههای داری ترکیبی) به همت یکی از بافندگان استان ثبت برند و از سوی پارک علم و فناوری پذیرفته شد. ما هم اهتمام ویژه‌ای داریم تا مرغوبیت گبه شول با دار محکم و چله‌کشی خوب و نخ مرغوب دست‌ریس که در روستای شول معروف به «تپکو» است؛ حفظ شود. از این‌رو، همکاری با هنرمندان، طراحان و پژوهشگران برای حفظ نقوش ابتدایی و اصیل آن و نوآوری در طراحی گبه در دستور کار قرار دارد.
برای بهبود کیفیت و بازاریابی محصولات گبه، راهکارهای را اتخاذ کردیم به این شرح هستند: افزایش کیفیت مواد اولیه: استفاده از نخ‌های مرغوب دست‌ریس و رنگ‌های طبیعی با دوام که اصالت گبه را حفظ کرده و مشتریان داخلی و خارجی بیشتری را جذب می‌کند. حفظ اصالت و اصیل بودن نقوش: رعایت و حفظ نقوش سنتی و اصیل مانند طرح‌های درخت، خشتی و چهار فصل که نشانگر ذوق و هنر زنان بافنده و میراث فرهنگی منطقه است. آموزش و توانمندسازی بافندگان: برگزاری دوره‌های آموزشی سالانه برای ارتقای مهارت‌های بافندگان، به ویژه زنان روستایی فعال در این حوزه، به افزایش کیفیت تولید کمک می‌کند. ایجاد و تقویت کارگاه‌های بزرگ قالیبافی: تولید سنتی و پشتیبان از طریق کارگاه‌های سازمان‌یافته می‌تواند به حفظ کیفیت و افزایش حجم تولید کمک کند.
گبه، میراث فرهنگی ناملموس جنوب است که نقش بسزایی را در معرفی هویت استان بوشهر ایفا می‌کند، از این‌رو می‌توان از ظرفیت آن در توسعه گردشگری فرهنگی استفاده کرد، آیا در این زمینه هم برنامه یا طرحی دارید؟
بله، هنر گبه به عنوان میراث فرهنگی ناملموس در معرفی هویت استان نقش مهمی دارد. از این‌رو، برای بهره‌برداری از ظرفیت گبه در گردشگری فرهنگی، ادارهکل صمت برنامه‌هایی برای توسعه گردشگری فرهنگی، ایجاد ارزش افزوده و ارتباط با صنایع دستی دیگر استان دارد. ایجاد کارگاه قالیبافی بزرگ در منطقه گردشگری تنگ ارم و نوآوری در طرح‌ها از جمله برنامه‌های در دست اقدام است.
در این میان، بافندگان، اصلی‌ترین رکن تولید گبه هستند. برای بهبود معیشت، آموزش، بیمه و توانمندسازی بافندگان، به ویژه زنان روستایی که در این حوزه فعال هستند، چه اقدامات حمایتی از سوی اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان صورت گرفته و یا در دست اقدام است؟
بله اقدامات حمایتی برای بافندگان و توانمندسازی داریم که از جمله آنها می‌توان به ارائه تسهیلات مشاغل خانگی در قالب مستقل و پشتیبان (کارگاهی)، تسهیلات تبصره ۱۶ به بافندگان، بیمه تأمین اجتماعی ویژه بافندگان و عشایر، مکاتبات برای افزایش ظرفیت بیمه‌ای و برگزاری دوره‌های آموزشی سالانه به منظور ارتقاء توانمندی بافندگان به ویژه زنان روستایی اشاره کرد.
کنار این اقدامات حمایتی، نمایشگاه‌ها و رویدادهای ملی و بین‌المللی سهم بسزایی در معرفی و بازاریابی گبه دارد، شما برای تسهیل حضور بافندگان و فعالان این بخش آیا برنامه حمایتی دارید؟
برای حضور گبه شول در نمایشگاه‌ها و رویدادهای ملی و بین‌المللی، اقداماتی از قبیل اطلاع‌رسانی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران به بافندگان، برگزاری نمایشگاه‌های مشترک با اداره تعاون در عمان، برپایی بازارچه فروش فرش و صنایع دستی با همکاری فرمانداری و شهرداری، برگزاری رویداد فرش در قالب معرفی و نمایشگاه فروش در منطقه ویژه پارس جنوبی صورت‌پذیرفته است.
همچنین در این راستا، راهکارهایی را که موجب حفظ کیفیت، افزایش تولید و ایجاد بازار پایدار برای محصولات گبه می‌شوند، شناسایی کردیم و به‌دنبال تقویت آنها هستیم، مهم‌ترن این راهکارها عبارتند از: توسعه بازاریابی نوین: بهره‌گیری از روش‌های جدید تبلیغات، بسته‌بندی جذاب و مقاوم، و معرفی گبه به وسیله رسانه‌ها و فضای مجازی به جذب مشتریان جدید کمک می‌کند. تبلیغات خارجی نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری در توسعه بازارهای صادراتی گبه دارد:
افزایش شناخت برند: تبلیغات مؤثر در بازارهای هدف باعث آشنایی بیشتر مشتریان خارجی با اصالت، کیفیت و ارزش‌های فرهنگی گبه می‌شود و برند گبه را در سطح بین‌المللی مطرح می‌کند. جذب مشتریان جدید: تبلیغات خلاقانه و هدفمند می‌تواند به جذب خریداران بالقوه کمک کرده و تقاضا برای گبه را افزایش دهد، به خصوص با تاکید بر هنر دست و اعتبار جهانی گبه شول. ایجاد اعتماد و حس اصالت: رسانه‌ها و تبلیغات می‌توانند داستان‌های پشت تولید گبه، نقوش سنتی، و ارزش‌های فرهنگی را منتقل کنند، که باعث افزایش اعتماد مشتریان و تمایل آنها به خرید محصولات اصیل می‌شود.
تسهیل گسترش بازار: تبلیغات در کشورهای هدف به تسریع ورود محصول به بازارهای جدید و تقویت جایگاه در بازارهای فعلی کمک می‌کند و باعث ارتباط بهتر با توزیع‌کنندگان و فروشندگان می‌شود. پشتیبانی از فروش نمایشگاهی و دیجیتال: تبلیغات خارجی مکمل حضور در نمایشگاه‌ها و فروش آنلاین است که همزمان باعث افزایش دیده شدن و فروش بهتر گبه در بازارهای جهانی می‌شود.
به نظر شما هنر- صنعت گبه با رونقی که در بازارهای جهانی دارد، در توسعه اقتصاد دریامحور این منطقه هم تاثیری داشته است؟
ببینید استان بوشهر به‌دلیل موقعیت جغرافیایی ممتاز خود در حاشیه خلیج فارس و دارا بودن بنادر مهمی چون بوشهر، گناوه، دیلم، عسلویه، دیر و کنگان ظرفیت بسیار بالایی برای اقتصاد دریا محور دارد. بی‌شک استفاده از بندر بوشهر و گناوه برای واردات مستقیم مواد موردنیاز کارگاه‌های ریسندگی و رنگرزی استان، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.
وجود منطقه ویژه اقتصادی بوشهر و نزدیکی به بنادر کشورهای حوزه خلیج فارس امکان ترانزیت سریع‌تر و کاهش تعرفه‌های گمرکی را فراهم می‌کند. گبه به‌عنوان یک صنعت-هنر می‌تواند ارزش‌افزوده قابل توجهی در اقتصاد استان بوشهر ایجاد کند. با تأمین مواد اولیه مرغوب از طریق حمل‌و نقل دریایی که مقرون به صرفه‌ترین وسیله حمل و نقل قلمداد می‌شود و تولید بر اساس سلیقه مشتریان جهانی، امکان صادرات دوباره و توسعه اقتصادی وجود دارد.
نظر خود را بنویسید
نام و ایمیل اختیاری هستند. فقط نظر شما ضروری است.