علما با روشنگری مانع تفرقه‌افکنی و افراط‌ شوند

بامدادجنوب – مریم خوئینی 

هفته وحدت، که هر ساله به مناسبت سالروز میلاد پیامبر گرامی اسلام (ص) برگزار می‌شود، فرصتی ارزشمند برای تأکید بر پیوندهای مشترک میان مسلمانان است.

شاید جالب باشد که بدانیم ایده نام‌گذاری هفته‌ای به‌نام «وحدت»، مربوط به دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیست. این نام‌گذاری پیش از انقلاب نیز در سیستان و بلوچستان اجرا شده است؛ زمانی‌که آیت‌الله خامنه‌ای در ایرانشهر روزگار تبعید خود را سپری می‌کردند. رهبر انقلاب اسلامی در این باره در کتاب «خون دلی که لعل شد» می‌نویسند: «تقسیم‌بندی طایفه‌ای در ایرانشهر، متاسفانه به جدایی مساجد سنی از مساجد شیعه منجر شده بود. اهل سنت مساجد کوچکی داشتند که هر کدام چند نفر نمازگزار داشت، و شیعیان، یک مسجد داشتند که تمام سال تعطیل بود! پیشنهاد احیای مسجد را که دادم، بسیار تاییدم کردند. نماز و سخنرانی کوتاه بعدش، از بلندگو پخش می‌شد و این کار، نقش مهمی در احیای روحیه شیعیان منطقه داشت؛ همان‌طور که اثر مثبتی بر مومنین اهل سنت داشت، وقتی التزام ما به نماز، قرائت فصیح، و تنوع سوره‌های قرآنی در قرائت را می‌دیدند.

به تدریج، روابط، بین ما و علمای اهل سنت عمیق شد. به برنامه‌ای عملی، برای زدودن موانع روانی بین شیعه و سنی فکر کردم. باب گفت‌وگو را با یکی از علمای اهل سنت باز کردم. به او گفتم :مسئولیت اسلامی بر ما واجب می‌کند که به آینده اسلام و خطرهایی که آن را تهدید می‌کند و موانعی که مقابل آن می‌ایستد، نگاه کنیم و تمام مسلمانان، بدون در نظر گرفتن تعلق مذهبی‌شان، با این نگاه آینده‌نگر، مسئولیت‌های خطیری خواهند داشت؛ اما اگر به نبش گذشته و جستجو درکتاب‌های قدیمی‌ها درباره مواضع اختلافی بپردازیم، این به هیچ چیز جز تشدید کینه‌ها و هیجان احساسات منجر نمی‌شود، و در این، هیچ مصلحتی برای اسلام و مسلمین نیست.

همچنین به او گفتم: این حرف، به این معنی نیست که اتصالمان با گذشته را قطع کنیم، ماهیت فکری و اعتقادی ما با این گذشته مرتبط است؛ ولی همکاری ما باید بر اساس آینده و این نگاه آینده‌نگر باشد.

در چارچوب این تصور، طرح یک برنامه کوچک را ریختم: برگزاری جشن مشترک بین اهل سنت و شیعه، در روزهای دوازدهم ربیع الاول، که تاریخ ولادت حضرت رسول به روایت اهل سنت است، تا هفدهم آن، که تاریخ مولود مبارک به روایت شیعه است، و بر آن توافق کردیم».

علما علیه اختلاف‌افکنی‌ها اعلام موضع کنند

استان بوشهر، با جمعیتی متنوع و حضور گرم اهل سنت و شیعیان، همیشه نمونه‌ای از همبستگی مذهبی در جنوب کشور بوده است. به مناسبت هفته وحدت با دو تن از بزرگان اهل سنت استان به گفت‌وگو نشستیم تا نظر آن‌ها را درباره اهمیت وحدت اسلامی و نقش آن در همزیستی اهل سنت و شیعه در استان بوشهر بشنویم.

شیخ ابراهیم محمدی امام جمعه اهل سنت عسلویه و عضو شورای روحانیت اهل سنت استان بوشهر در گفت‌وگو با بامداد جنوب با تاکید بر اینکه نقش روحانیون و علمای دین در تقویت وحدت مسلمانان بسیار حیاتی و راهبردی است، گفت: آن‌ها نه‌تنها مرجع دینی و اخلاقی جوامع اسلامی هستند، بلکه می‌توانند با هدایت فکری و فرهنگی، مسیر همگرایی و همبستگی را هموار کنند. بر اساس دیدگاه‌های مطرح‌شده از سوی اندیشمندان اسلامی، تأکید بر مشترکات مذهبی نه‌تنها مطلوب‌تر، بلکه ضروری‌تر از پرداختن به اختلافات است.

وی با اشاره به نقش کلیدی علما در تقویت وحدت اسلامی یادآور شد: علمای دین با بهره‌گیری از دانش، تقوا و اخلاق نبوی می‌توانند با ترویج گفت‌وگوی علمی و اخلاق‌محور، پیشگام گفت‌وگو و تقریب باشند و فضای احترام و هم‌فکری را میان مذاهب اسلامی گسترش دهند.

امام جمعه اهل سنت عسلویه در ادامه مقابله با تفرقه‌افکنی و افراط‌گرایی را مهم دانست و افزود: علما باید با بصیرت و حکمت، مانع از شعله‌ور شدن آتش اختلافات شوند و با روشنگری، مردم را از خطرات تحقیر، تکفیر و مرزبندی‌های افراطی آگاه سازند. از سوی دیگر اعلام موضع صریح علیه جریان‌هایی که آگاهانه یا جاهلانه به اختلاف‌افکنی دامن می‌زنند، از وظایف علماست. وحدت به معنای نادیده گرفتن حقایق نیست، بلکه تقویت بنیان‌هایی است که دشمن نمی‌خواهد مسلمانان بر آن‌ها تمرکز کنند.

محمدی ادامه داد: اختلافات مذهبی در تاریخ اسلام طبیعی و پذیرفته‌شده‌اند، اما نباید به ابزار جدل و دشمنی تبدیل شوند.

جشن‌‎های مشترک در عسلویه

 امام جمعه اهل سنت عسلویه با اشاره به نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در ترویج وحدت در جوامع اهل سنت، گفت: رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نقش بسیار مهمی در گسترش پیام وحدت ایفا می‌کنند. این ابزارها نه‌تنها می‌توانند صدای وحدت‌طلبان را به گوش مخاطبان گسترده‌ای برسانند، بلکه بستری برای گفت‌وگو، رفع سوءتفاهم‌ها و ترویج همدلی میان مذاهب اسلامی فراهم می‌کنند. رسانه‌های اسلامی می‌توانند با تولید محتواهای تقریبی، زمینه‌ساز نزدیکی مذاهب شوند و از اختلاف‌افکنی جلوگیری کنند.

وی تاکید کرد: با استفاده از رسانه‌های قوی و سازمان‌یافته، می‌توان با هجمه‌های فکری و تبلیغاتی علیه اسلام مقابله کرد و تصویر واقعی از وحدت اسلامی ارائه داد.

امام جمعه اهل سنت عسلویه در ادامه به نمونه‌هایی از برنامه‌های وحدت‌آفرین در جوامع اهل سنت پرداخت و گفت: در شهرستان عسلویه، که جامعه‌ای متشکل از شیعه و اهل سنت دارد، در هفته وحدت برنامه‌های متنوعی برگزار شده است جشن‌های مشترک میلاد پیامبر (صلی الله علیه وآله) در مساجد اهل سنت و شیعه و نشست‌های علمی با حضور علمای دو مذهب با موضوعاتی چون «وحدت در دیدگاه علما» همچنین برگزاری همایش‌های مردمی با عنوان‌هایی چون امت احمد و امت واحده.

وی بیان کرد: این برنامه‌ها نه‌تنها جنبه مذهبی دارند، بلکه با پرداختن به مسائل اجتماعی و انسانی، پیوندهای عمیق‌تری میان مسلمانان ایجاد می‌کنند.

تمرکز قرآن و اسلام بر وحدت

حسن سامانی امام جمعه اهل سنت روستای خیارو در شهرستان عسلویه نیز در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: در هیچ‌ جای قرآن و اسلام تمرکز بر اختلافات نیامده و این امر نفی شده است. «اِنَّ هذِهِ اُمَّتُکُم اُمَّهً واحِدَهً» یک اصل است و «تَعالَوا إلى کَلِمَهٍ سَواءٍ بَینَنا و بَینَکُم» اصل دوم است. بنابراین هر جایی که بحث جهان‌بینی اسلامی مطرح شود، بحث تأکید بر اشتراکات است و این گفت‌وگوها به طور قطع باید به نوعی شمولیت داشته باشد؛ همه کشورها و طوایف و همه ملیت‌های جهان اسلام را شامل بشود.

وی با اشاره به موضوع گفت‌وگوها و نشست‌های علمای اسلام افزود: وقتی علما و اندیشمندان اسلامی دور هم جمع شوند و با تأکید بر اشتراکات و نیازهای اساسی جامعه اسلامی به چاره‌اندیشی بپردازند، می‌توانند معضلات را شناسایی و آسیب‌شناسی کنند و به دنبال راهکارهای مناسب باشند. این روند باعث می‌شود بسیاری از مشکلات امنیتی و سیاسی برطرف، و در مقابل نفوذ دشمنان داخلی و خارجی، نوعی بازدارندگی ایجاد شود.

جوامع اسلامی یک دشمن مشترک دارند

امام جمعه اهل سنت خیارو تاکید کرد: امروزه ما یک دشمن مشترک برای جوامع اسلامی در خاورمیانه داریم و تقریباً بعد از حادثه غزه، اشتراک نظر قابل توجهی بین جوامع اسلامی، مردم خاورمیانه و حتی سراسر جهان ایجاد شده است. حسی از تعلق، انسجام و وحدت حول محور اسلام و مقابله با غرب و صهیونیسم شکل گرفته است. این بستر انسجام و وحدت، فرصت مناسبی برای برگزاری گفت‌وگوها، توافقات، نشست‌ها، تحقیقات، پژوهش‌ها، کنفرانس‌ها و تولید محتواهای رسانه‌ای را فراهم می‌کند.

وی در پاسخ به این سوال که روحانیون و علمای دین چه نقشی می‌توانند در تقویت وحدت اسلامی مسلمانان داشته باشند، گفت: ما به‌عنوان روحانیون و ائمه جمعه باید بر این امر تأکید کنیم که اختلافات محل تحقیق و پژوهش است، نه محل مطرح کردن در عرصه سیاست و جامعه‌شناسی نزد ملت و عرصه سرزمینی ایران. همچنین برای افزایش قدرت کشور، به طور طبیعی حفظ انسجام و وحدت لازم است و باید بر اشتراک‌ها تاکید کنیم.

علما درباره حفظ بنیان خانواده هم‌فکری کنند

سامانی با تاکید بر اینکه یکی از نیازهای اساسی جامعه اسلامی، موضوع خانواده و تربیت اسلامی است، افزود: امروزه تمامی جوامع اسلامی با چالش‌هایی در حوزه مقابله با هنجارها و ارزش‌های غربی، به ویژه مسائل مرتبط با ضد خانواده، مواجه هستند. اندیشمندان و علمای اسلام لازم است به منظور یافتن راهکارهای مناسب، در این زمینه به گفت‌وگو و تعامل سازنده بپردازند. این موضوع یکی از نیازهای بنیادین جوامع اسلامی در عصر حاضر است که باید محور مباحث و نشست‌ها قرار گیرد و به عنوان مزیت نسبی تلقی شود.

وی با اشاره به بحث حقوق و تکالیف در عرصه داخلی، گفت: برای اینکه بتوانیم به یک کل منسجم، به یک کالبد منسجم و داشتن وحدت در عین کثرت برسیم، باید حقوق به آن صورتی که در قانون اساسی است به شکل عادلانه ادا شود و تکالیف هم بعد از ادای حقوق ادا می‌شوند.

سامانی با بیان حضور اهل سنت در عرصه دفاع مقدس و حفظ ارزش‌ها، بیان کرد: در زمان جنگ تحمیلی، سنی‌ها از اقصا نقاط کشور برای حفظ کشور جنگیدند و خون دادند و پس از آن هم در زمینه پشتیبانی از ارزش‌ها در صحنه حضور داشتند.

وی تاکید کرد: اینکه بگوییم نمی‌شود در عین کثرت وحدت داشته باشیم، اینگونه نیست. در ایران قومیت‌ها، فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف داریم.

هفته وحدت، تنها یک مناسبت تقویمی نیست، بلکه یادآور مسئولیتی مشترک برای حفظ پیوندهای انسانی و دینی در میان مسلمانان است. آنچه از گفت‌وگو با بزرگان اهل سنت در استان بوشهر به‌روشنی برمی‌آید، این است که وحدت، در این خطه از کشور نه یک شعار، بلکه یک واقعیت زیسته است.