فرصتی تازه برای بوشهر یا تکرار گذشته 

بامداد جنوب – مریم خوئینی

در هفته‌های اخیر، معاون سیاسی وزیر کشور در نشستی با مدیران سیاسی استان‌ها از اصلاح و به‌روزرسانی قانون احزاب و قانون تقسیمات کشوری به‌عنوان دو برنامه مهم وزارت کشور یاد کرد. به گفته او، این بازنگری با هدف افزایش شفافیت، مشارکت سیاسی و کارآمدی در ساختار حزبی کشور انجام می‌شود.

همچنین وزارت کشور در حال بررسی راهکارهایی برای برگزاری انتخابات الکترونیک و ایجاد نظام مالی شفاف برای احزاب است؛ موضوعی که می‌تواند معادلات فعالیت‌های حزبی را در استان‌های مختلف، از جمله بوشهر، دگرگون کند.

به نظر می‌رسد این اصلاحات به دنبال تقویت جایگاه احزاب در تصمیم‌سازی‌های محلی است تا احزاب بتوانند به‌جای فعالیت‌های مقطعی انتخاباتی، نقش مداوم و اثربخش در توسعه کشور ایفا کنند. باید دید آیا این تغییرات می‌توانند باعث بهبودی ساختار سیاسی بوشهر شود یا همچنان فعالیت‌های حزبی در سایه مشکلات دیرینه به حاشیه رانده خواهد شد و همچون گذشته بیشتر فعالیت‌های سیاسی حول محور افراد مستقل یا گروه‌های موقت انتخاباتی شکل می‌گیرد برای بررسی دقیق‌تر فعالیت احزاب با دو تن از فعالان حزبی به گفت‌وگو پرداختیم.

به‌روزرسانی قانون احزاب ضرورتی اجتناب‌ناپذیر

حسین جعفری عضو‌ شورای مرکزی حزب مردم سالاری در گفت‌وگو با بامداد جنوب در خصوص تغییر و به‌روزرسانی قانون احزاب گفت: به طور کلی، اصلاح و به‌روزرسانی قانون احزاب که به سال ۱۳۶۰ برمی‌گردد، اقدامی ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.  چرا که جامعه ایران تاکنون تحولات عظیم اجتماعی، جمعیتی و سیاسی را تجربه کرده و قانون فعلی پاسخگوی نیازهای امروز نیست.

وی افزود: قانون جدید می‌تواند با شفاف‌سازی مالی، تعریف دقیق‌تر وظایف و حقوق احزاب، و ایجاد سازوکارهای نظارتی موثر، به نهادمندی و تقویت نظام حزبی کمک کند. در همین حال احزاب قوی نیز می‌توانند به عنوان پل ارتباطی بین مردم و حکومت عمل کرده و زمینه مشارکت بیشتر مردم در سرنوشت سیاسی را فراهم آورند.

ایجاد چارچوبی شفاف برای رقابت‌های انتخاباتی

این فعال حزبی با بیان اینکه تضمین رقابت سالم، یک اصل است، گفت: قانون جدید می‌تواند با تعریف چارچوبی شفاف برای رقابت‌های انتخاباتی، از بروز ناهنجاری‌ها و هزینه‌های غیرضروری بکاهد. بدون شک موفقیت این طرح کاملاً به ماهیت و محتوای تغییرات بستگی دارد. اگر تغییرات به سمت بازتر شدن فضای فعالیت، کاهش محدودیت‌های غیرضروری، و تقویت واقعی استقلال و نقش آفرینی احزاب باشد، می‌تواند نقطه عطفی در تحولات سیاسی ایران باشد. در غیر این صورت، ممکن است صرفاً یک تغییر ظاهری باشد.

تمرکزگرایی یکی از موانع قانونی و ساختاری فعالیت احزاب

جعفری در ادامه در خصوص عملکرد و موانع احزاب در استان بوشهر نیز گفت: احزاب در استان بوشهر، با وجود توانمندی بالا، به چند دلیل نتوانسته‌اند آنگونه که انتظار می‌رود تاثیرگذار و فعال باشند. یک، فقدان حمایت‌های مالی سیستماتیک و شفاف، دوم وابستگی مالی به منابع محدود داخلی و ناتوانی در ایجاد پایگاه مالی گسترده از طریق اعضای حزبی و سوم هزینه‌های بالای تبلیغات و برگزاری گردهمایی.

وی یکی از موانع قانونی و ساختاری فعالیت احزاب را تمرکزگرایی دانست و افزود: تصمیم‌گیری‌های کلان در تهران انجام می‌شود و احزاب محلی اختیار و توان مانور کمی دارند. از سوی دیگر احزاب با کمبود کادر حرفه‌ای و فقدان افراد آموزش‌دیده در مدیریت تشکیلاتی، کمپین‌سازی و ارتباطات روبه‌رو می‌شویم بر همین اساس بسیاری از نخبگان استان ترجیح می‌دهند به صورت مستقل فعالیت کنند یا جذب بدنه دولتی شوند.

 جعفری مساله قومیت و عشیره را یکی دیگر از موانع فعالیت حزبی دانست و گفت: ساختارهای سنتی عشیره‌ای گاهی بر ساختارهای نوین حزبی غلبه می‌کند و باعث می‌شود وفاداری‌های قومی بر وفاداری‌های برنامه‌ای اولویت پیدا کند. شاید به همین دلیل بسیاری از احزاب، تنها در آستانه انتخابات فعال می‌شوند.

سهم احزاب در انتخابات بوشهر کمرنگ است

این فعال حزبی اصلاح طلب با بیان اینکه در استان بوشهر، الگوی انتخاباتی عمدتاً بر پایه شخصیت‌محوری و مستقل‌گرایی استوار است تا حزب‌محوری، گفت: در انتخابات مجلس و شوراها اکثریت قریب به اتفاق نامزدها، حتی اگر برای گرفتن رانت تبلیغاتی، حمایت یک حزب را بپذیرند، در عمل به عنوان چهره‌های مستقل شناخته می‌شوند. پایگاه رأی آنها بیشتر بر اساس وابستگی‌های عشیره‌ای، خانوادگی، شخصیت فردی و خدمات محلی استوار است تا تعلق و برنامه حزبی. در انتخابات ریاست جمهوری که احزاب در سطح ملی نقش پررنگ‌تری در حمایت از نامزدها دارند، اما حتی در این سطح نیز شبکه‌های محلی اغلب بر اساس ارتباطات شخصی و قومی فعال می‌شوند.

وی افزود: سهم احزاب در تعیین سرنوشت انتخابات در بوشهر، در مقایسه با عوامل سنتی و محلی، کمرنگ ارزیابی می‌شود. احزاب نتوانسته‌اند به عنوان نهادهای تعیین‌کننده در هدایت آراء ظاهر شوند.

جعفری همچنین در خصوص تاثیر تغییر قانون احزاب و تقسیمات کشوری بر بوشهر گفت: این دو تغییر در صورت اجرای صحیح، می‌توانند تغییردهنده بازی در استان بوشهر باشند. از یک سو، باعث تقویت هویت محلی می‌شود و امکان تاسیس و فعالیت احزاب استانی با محوریت مسائل خاص بوشهر (محیط زیست خلیج‌فارس، ریزگردها، توسعه گردشگری ساحلی، حقوق سهم استان از نفت و گاز) فراهم می‌کند؛ اتفاقی که می‌تواند به احزاب هویت و جذابیت بیشتری ببخشد. از سوی دیگر باعث امکان جذب کمک‌های مالی شفاف می‌شود و به استقلال مالی و قدرت مانور بیشتر احزاب کمک می‌کند.

کاهش فعالیت حزبی و کاهش مشارکت در انتخابات

محمدجواد ولیان دبیر جمعیت وفاداران انقلاب اسلامی بوشهر نیز در گفت‌وگو با بامداد جنوب، در خصوص تغییر و به‌روزرسانی قانون احزاب، گفت: با توجه به اینکه احزاب ماهیتی مردمی و خودجوش دارند و بخش عمده فعالیت آن‌ها در صحنه‌های انتخاباتی نمود پیدا می‌کند، پس از انتخابات، افراد از احزاب دور می‌شوند. در سال‌های اخیر شاهد کاهش فعالیت حزبی بودیم که نتیجه آن، مشارکت پایین‌تر در انتخابات گذشته بود. به همین دلیل نظام و دولت تصمیم گرفته‌اند زمینه احیای احزاب را فراهم کنند.

وی افزود: احیای احزاب می‌تواند ارتباط میان مسئولان و مردم را تقویت کند و بستر تعامل سیاسی را گسترش دهد. همچنین در چارچوب جهاد تبیین، احزاب می‌توانند دستاوردهای نظام و خدمات دولت‌های مختلف به مردم را شفاف‌تر و برجسته‌تر بیان کنند. چنین رویکردی بدون تردید موجب افزایش انگیزه عمومی و مشارکت پررنگ‌تر مردم در پای صندوق‌های رای خواهد شد. بنابراین نباید از نقش جهاد تبیین در تقویت جایگاه احزاب غافل شد؛ زیرا یکی از اصول اساسی هر نظام سیاسی، معرفی و تشریح دستاوردهای خود برای اقشار مختلف جامعه است.

خانه احزاب بوشهر، صاحبِ خانه شود

این فعال حزبی اصولگرا در پاسخ به این پرسش که آیا احزاب استان بوشهر توانسته‌اند آن‌گونه که انتظار است تاثیرگذار باشند، با بیان مصرع مشهور موجیم که آسودگی ما، عدمِ ماست، گفت: خوشبختانه در استان بوشهر افراد توانمندی با نگاه سیاسی بالا در قالب احزاب فعالیت کرده‌اند و طی سال‌های اخیر در کنار مردم و آرمان‌های نظام و انقلاب بوده‌اند. در انتخابات گذشته ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی، شوراهای شهر و حتی خبرگان رهبری، هر حزب یک ستاد فعال در سطح استان و شهرستان‌ها داشت. انتظار می‌رود مسئولان سیاسی دولت توجه بیشتری به احزاب داشته باشند؛ چه در حوزه مالی، چه از نظر نیروی انسانی و چه در زمینه پشتیبانی‌های لجستیکی که لازمه فعالیت حزبی است.

ولیان افزود: متاسفانه چندین سال است که خانه احزاب بوشهر مکان مشخصی برای فعالیت نداشته است. با این حال، با قول‌هایی که مسئولان استان و به‌ویژه استاندار به معاون وزیر کشور داده‌اند، امید است زمینه ایجاد فضایی مناسب فراهم شود تا احزاب بتوانند در کنار یکدیگر در خانه احزاب استان فعالیت کنند و برای افزایش مشارکت مردم در انتخابات تصمیمات مؤثرتری بگیرند.

ایجاد اتاق فکر مشترک با حضور جریان‌های اصلی سیاسی

او در پاسخ به پرسش درباره سهم احزاب استان بوشهر در انتخابات ملی و محلی، گفت: فضای انتخابات در بوشهر همواره رقابتی میان سه جریان اصلی اصلاح‌طلب، اصول‌گرا و میانه‌رو بوده است. خوشبختانه فعالان این جریان‌ها خارج از فضای انتخابات روابط دوستانه و حتی خانوادگی با یکدیگر دارند، اما هنگام انتخابات، هر یک بر اساس آرمان‌های سیاسی خود وارد میدان می‌شوند و تلاش می‌کنند برنامه‌هایشان را به مردم عرضه کنند. مردم بوشهر نیز با همراهی همیشگی خود این رقابت را پرشورتر کرده‌اند و انتظار می‌رود در انتخابات آینده نیز همین شور و نشاط تداوم داشته باشد.

این فعال سیاسی درباره تاثیر تغییر قانون احزاب و بازنگری در تقسیمات کشوری بر استان بوشهر، افزود: با توجه به حضور سه فراکسیون سیاسی با دیدگاه‌های متفاوت و در عین حال برخوردار از نیروهای توانمند و آشنا به مسائل روز کشور، لازم است یک اتاق فکر مشترک تشکیل شود. در چنین سازوکاری، نمایندگان همه جریان‌ها می‌توانند دیدگاه‌ها و آرمان‌های خود را مطرح کنند تا قانونی تدوین شود که حقوق هیچ جریان سیاسی تضییع نشود. در نهایت، هدف باید خدمت به نظام، انقلاب و مردم شریف استان بوشهر باشد