آژانس از عضو خود حمایت نکرد

بامدادجنوب_مریم خوئینی

چندی پیش وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگو با خبرگزاری کیودو ژاپن به بمباران و تخریب بخشی از تأسیسات هسته‌ای ایران اشاره و یادآوری کرد که این اقدام به وضوح نقض بزرگ حقوق بین‌الملل و شاید حتی بزرگ‌ترینِ آن باشد. بررسی روایت‌ها و تحلیل‌ها و پیامدهای حقوقی این رویداد از نگاه کارشناسانی که سال‌ها درباره پرونده هسته‌ای قلم زده‌اند، می‌تواند کمی به بررسی ابعاد این ماجرا کمک کند. بر همین اساس با یکی از کارشناسان روابط بین الملل به گفت‌وگو کرده‌ایم.

محمد قادری کارشناس رسانه‌ای در حوزه روابط بین الملل در گفت‌وگو با بامدادجنوب، در این باره گفت: در مورد موضوعی که وزیر امور خارجه کشورمان با خبرگزاری کیودو ژاپن مطرح کرد، یک بحث جدی است که به لحاظ حقوقی جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر آن را پیگیری می‌کند. مطرح کردن این بحث در محافل حقوقی بین‌المللی، فراتر از یک پیام‌رسانی برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی است؛ زیرا این مسأله، موضوعی کاملاً جدی است. اساساً مطابق معاهدات بین‌المللی و آنچه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز دست‌کم مطابق دو قطعنامه در مقاطع گذشته تصریح شده، این است که آژانس اولاً طبق اساسنامه وظیفه صیانت از اعضای خود را دارد. به این معنا که وقتی کشوری مانند ایران عضو NPT است و تحت پادمان، تعهدات خود را انجام می‌دهد و رفتار و اقداماتش کاملاً صلح‌آمیز است، طبیعی نیست که از سوی یک رژیم غیرعضو مانند اسرائیل یا کشوری مانند آمریکا که خود دارای سلاح اتمی است، مورد تهدید و تعرض قرار گیرد.

وی تصریح کرد: برهمین اساس باید گفت این موضوع، یک مسأله حقوقی است که در آن باید حقانیت ایران تثبیت شود و در قبال آن غرامت و خسارت نیز مطالبه شود. طرح این موضوع از سمت وزیر امور خارجه به عنوان یک نقض آشکار حقوق بین‌الملل نه تنها یک پیام رسانی برای افکار عمومی دنیا، یک گام جدی و محکم برای احقاق حقوق ملت ایران در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای است.

تصمیم‌گیری برای امری که سابقه نداشته است

این کارشناس حوزه بین‌الملل در پاسخ به این پرسش که از نگاه رسانه‌ای مهم‌ترین خلل یا چالش در بیان ابعاد حقوقی حمله به تأسیسات هسته‌ای چیست؟ گفت: مهم‌ترین نکته این است که تا به امروز سابقه نداشته، شبیه این اتفاق رخ دهد. بنابراین در سازوکار خود آژانس هم هیچ رویه و مدلی وجود ندارد برای اینکه بدانیم در چنین شرایطی باید چه تصمیمی اتخاذ بشود. طبیعی است که مهم‌ترین خلل یا چالش در حال حاضر این است که ما ابتدا با آژانس در مورد این موضوع به یک الگوی جدید برسیم چون با تصریحی که خود گروسی هم داشته به دلیل اینکه این اتفاق قبلا نمونه نداشته است، باید با یک الگوی مشخص و مورد توافق طرفین، در موردش تصمیم گیری شود. به خصوص اینکه آژانس نه تنها حاضر به محکوم کردن آن حمله نشد بلکه همچنان اصرار دارد که ایران مطابق فرمول‌ها و مودالیتی گذشته با آژانس تعامل داشته باشد که طبیعتا این از سمت ایران قابل پذیرش نیست.

قادری تأکید کرد: به نظر من مهم‌ترین خلل یا چالش در این زمینه دستیابی به یک مودالیتی مورد توافق ایران و آژانس و در وهله بعدی اینکه ساز و کارهای حقوقی بین المللی ضمانت اجرا داشته باشد.

از حقوق ایران صیانت نشد

این کارشناس روابط بین‌الملل در ادامه تصریح کرد: وقتی کشوری کاملاً تحت نظر بازرسان آژانس بوده و تمام تعهدات خود را چه در چارچوب دستورالعمل‌های پادمانی و چه در اجرای تعهدات وفق NPT انجام داده است و همچنین در این مدت تعهداتش را در چارچوب برجام اجرا کرده است، و گزارشگران و بازرسان آژانس به‌صراحت تأکید و تأیید کرده بودند که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گونه تخطی در این حوزه نداشته است، با این حال، به‌واسطه گزارش‌های دروغینی که رژیم اسرائیل منتشر کرد و بعد همان گزارش‌ها را بهانه‌ای برای حمله به ایران قرار داد، روشن است که نهادهای حقوقی بین‌المللی الزاماً ضمانت اجرایی واقعی ندارند. همچنین طبیعی است که کشوری مستقل مانند جمهوری اسلامی ایران، که در پی دستیابی به حقوق خود است، حقوقی که کاملاً مسالمت‌آمیز و صلح‌آمیز بوده و هیچ ضرری برای نظام بین‌الملل و دیگر کشورها ندارد، باید تکلیف این ماجرا را روشن کند تا تعهدات یک‌طرفه نباشد.

قادری تأکید کرد: وقتی ایران تعهد می‌دهد که زیر نظر بازرسی‌ها قرار بگیرد، در مقابل انتظار دارد که از حقوقش، دانشمندانش، اماکن هسته‌ای‌اش و فرآیندهای صلح‌آمیزش صیانت و محافظت شود، در حالی که این اتفاق نیفتاده است، این دو نکته مهم‌ترین خلل یا چالش این ماجراست.

وی در پاسخ به این پرسش که در سطح جهانی روایت غالب درباره این حمله کدام است؟ نگرانی امنیتی، تقابل سیاسی یا نقض حقوق بین‌الملل؟ گفت: در مورد این موضوع هم نگرانی امنیتی وجود دارد و هم تقریباً برای افکار عمومی در دنیا مسجل شده است که این یک رفتار صرف سیاسی و غیر فنی و غیر حقوقی است که با ایران صورت می‌گیرد و عملاً تبدیل شده است به نقض آشکار حقوق بین‌الملل.

وی افزود: طبیعی است که اگر کشورهای دیگر در همین مقطع یک مقابله و مواجهه جدی با این موضوع نداشته باشند بعید نیست که در نوبت‌های بعدی خودشان درگیر این ماجرا شوند و از سمت کشورهایی که به خودشان اجازه می‌دهند تجاوزگری داشته باشند مورد تعرض قرار بگیرند.