حمایت از موسیقی بومی و محلی راهبرد اصلی ماست

بامدادجنوب_الهام بهروزی

موسیقی در بوشهر مادر همه هنرها شناخته می‌شود، چراکه جان‌مایه این هنر را فرهنگ و آداب و زیست فرهنگی مردمان این خطه تشکیل می‌دهد. از همین‌روست که موسیقی این سامان، به جان می‌نشیند و شور در آدمیان می‌اندازد، چراکه ریشه در فرهنگی دیرینه دارد؛ فرهنگی که بر «مدارا» و «صلح» و «شادی‌های بی‌پیرایه» استوار شده است.

ضرباهنگ زنده و ریتمیک و آوازهای گویشی و آواهای مبهم و منحصربه‌فرد همگی بستری شده‌اند تا امروزه موسیقی محلی بوشهری جزء پرمخاطب‌ترین موسیقی نواحی ایران شناخته شود. موسیقی که سالانه شمار قابل‌توجهی از گردشگران و مسافران را به این استان به‌ویژه شهر بوشهر می‌کشاند تا نوای بندرهای شاد، شمه‌ای از خستگی‌های روانی و جسمانی آن‌ها را بزداید.

این موسیقی تا پیش از رواج اجراهای رسمی و صحنه‌ای در استان بوشهر، یکی از ارکان زنده و پیوسته‌ حیات اجتماعی مردم به شمار می‌رفت که در جشن‌ها و مناسبت‌های مذهبی و اعیاد محلی، بدون واسطه سالن و مجوز، در بطن زندگی روزمره اجرا می‌شد، اما با تغییر سیاست‌های فرهنگی و شکل‌گیری نظام مجوزدهی، این نوع موسیقی در سیطره سبک‌های امروزی مثل موسیقی پاپ گرفتار آمد.

در این روند، برخی از برخوردهای سلیقه‌ای و تنگ‌نظرانه‌ ـ به‌ویژه ماجرای مناقشه بر سر اجرای گروه لیان در بوشهر ـ نوعی بی‌اعتمادی میان هنرمندان بومی و نهادهای متولی فرهنگ ایجاد کرد. از آن پس موسیقی محلی بوشهر که تا پیش از آن حامل هم‌زمان شادی، آیین و هویت جمعی بود، از جدول رسمی اجراهای صحنه‌ای به‌تدریج کنار رفت و جای خود را به سبک‌های دیگر موسیقی داد.

گروه‌های محلی هم ترجیح دادند از آن پس بیشتر حیات و هیجان خود را در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی یا اجراهای صحنه‌ای در دیگر استان‌ها به جریان بیندازند و در دوران پساکرونا نیز به اجراهای کافه‌ای بیشتر اکتفا کنند. همین امر موجب شده که دیگر تمایلی به اجراهای صحنه‌ای در استان نداشته باشند، چون برخی از آن‌ها بر این عقیده‌ هستند که متاسفانه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در سال‌های گذشته با تبعیض در زمان‌بندی اجراها و ترجیح گروه‌های موسیقی پاپ انگیزه را در آن‌ها از بین برده، از همین رو، آن‌ها ترجیح می‌دهند که بیشتر در خارج از استان به روی صحنه بروند یا در شهر خودشان در همان کافه‌ها برای مخاطبان خود به اجرا بپردازند. تداوم این وضعیت سبب شده که امروز با رشد قارچ‌گونه اجراهای پاپ در استان مواجه شویم و دیگر گونه‌های موسیقی مثل موسیقی نواحی و ایرانی سنتی در جدول اجراهای صحنه‌ای استان به انزوا بروند.

این در حالی است که پیش از این شهروندان بوشهری در یک نگرخواهی بامداد جنوب، خواهان بازگشت گروه‌های محلی به اجراهای صحنه‌ای استان بودند، شمار قابل‌توجهی از آن‌ها خواهان اجرای «لیان» بودند و هرگز توجیهات مسئولان و مدیران فرهنگی استان را در خصوص این گروه پذیرا نبودند. برخی دیگر هم بر این عقیده بودند که «گروه لیان، یک گروه بین‌المللی است که در همه جای جهان و ایران می‌تواند اجرا کند الا در سرزمین مادری خود! قطعا ایراد از محسن شریفیان و گروهش نیست، ایراد از نگاهی است که در این استان بر اساس «هیچ» ریشه دوانده و متاسفانه عزمی هم برای رفع آن دیده نمی‌شود.»

متاسفانه بی‌توجهی‌ها اداره ارشاد به سهم گروه‌های بومی در جدول اجراهای صحنه‌ای و سودای موسسات برگزارکننده برای دست یافتن به سود بیشتر، موجب شده که برخی از موسسات باتجربه استان که به تنوع‌بخشی اجراهای صحنه‌ای توجه ویژه‌ای داشتند، از نقش‌آفرینی در عرصه موسیقی کنار بکشند و گروه‌های محلی هم کم‌کم از جدول کنسرت‌ها حذف شوند. به‌نظر می‌رسد هم‌اینک باید چاره‌ای اندیشید تا اجراهای صحنه‌ای از بیراهه‌ای در آن افتاده، به راه بیاید و به‌مانند گذشته همه گونه‌های موسیقی از ایرانی سنتی گرفته تا محلی و پاپ را در بربگیرد و متناسب با ذائقه‌های مختلف به روی صحنه برود.

در این میان، برخی از موسسات باسابقه استان در خصوص دلیل کنار کشیدن خودشان از عرصه موسیقی می‌گویند: ما را کنار نهاده‌اند تا دو سه موسسه نوپا تصمیم‌گیرنده اجراهای صحنه‌ای شوند! شما به مجوزهای اخیر اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان نگاه کنید، همه خلاصه شده در موسیقی پاپ و گروه‌های غیربومی! مگر می‌شود! ما قبل از این موظف بودیم از هر سه مجوزی که می‌گرفتیم یک مجوز به موسیقی محلی اختصاص داشته باشد اما شما الان چنین چیزی را در مجوزدهی‌ها نمی‌بینید. بی‌شک تداوم این رویه فقط به ذائقه‌سازی مخرب و به حاشیه رفته موسیقی اصیل بومی و ایرانی منجر شده است. همه جدول اجراهای صحنه‌ای در اختیار پاپ قرار گرفته و توجیه‌شان هم این است که متاسفانه نه موسسات و نه گروه‌های محلی درخواستی برای اجرا ندارند! به‌نظر می‌رسد به جای این توجیهات، با درخواست تکراری ما برای اجرای گروه لیان موافقت کنند! تا دوباره شعله اجراهای بومی در استان گرم شود.

در این میان به سراغ مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر رفتیم تا در خصوص مبنای برنامه‌ریزی جدول اجراهای کنسرت در استان بوشهر جویا شویم که چه سازوکار قانونی یا اجرایی را برای تضمین شفافیت در این فرایند تعریف کرده‌اند؟! محمدحسین زندویان در این باره به بامداد جنوب گفت: کلیه مجوزهای مربوط به اجراهای صحنه‌ای، برگزاری کنسرت‌ها و فعالیت موسسات موسیقی بر اساس معیارهای واحد، ضوابط قانونی و بدون تبعیض صادر خواهد شد. هیچ موسسه‌ای یا گروهی از امتیاز یا محدودیت خارج از چارچوب ضوابط برخوردار نخواهد بود. وی در ادامه با تاکید بر اینکه با هدف صیانت از موسیقی محلی و تقویت هویت فرهنگی استان، اولویت در حمایت، تخصیص فضاهای اجرا و معرفی در برنامه‌های رسمی به گروه‌های بومی و هنرمندان محلی داده می‌شود، افزود: در عین حال، زمینه برای فعالیت موسسات و گروه‎های غیربومی نیز در شرایط برابر و رقابتی فراهم خواهد بود. نظام مالی و اقتصادی اجرای موسیقی با نظارت شفاف بر بهای بلیت، پرداخت دستمزد هنرمندان و نحوه تقسیم منافع میان موسسات و گروه‎ها سامان‌دهی می‎شود تا اقتصاد هنر در بوشهر بر پایه عدالت و اعتماد عمومی رشد یابد. با برنامه‎ریزی برای برگزاری جشنواره‎های موسیقی بومی، حمایت از تولیدات صوتی تصویری محلی و ایجاد بسترهای دیجیتال عرضه آثار هنری، بازار موسیقی استان بوشهر به صورت منسجم و پایدار توسعه خواهد یافت.

زندویان در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه در سیاست‌گذاری اجراها، میان تقاضای مخاطب، تقویم فرهنگی استان و دسترسی عادلانه موسسات چگونه تصمیم‌گیری می‌شود، بیان کرد: تقویم فرهنگی به‌عنوان فیلتر اصلی و غیرقابل انعطاف عمل می‌کند و تقاضای مخاطب به عنوان موتور محرک اقتصادی و مقبولیت عمومی در درون این چارچوب جریان می‎یابد. دسترسی عادلانه موسسات به عنوان تضمین‎کننده توسعه بلندمدت فرهنگی از طریق سهمیه‌بندی‌های هدفمند اعمال می‎شود. در نهایت موفقیت در این سیاستگذاری بستگی به شفافیت، مشارکت دادن ذی‎نفعان و انعطاف‎پذیری در مدیریت این سه رکن دارد تا هم مخاطب راضی باشد، هم هویت فرهنگی استان حفظ و تقویت شود و هم فرصت برای همه هنرمندان و موسسات به صورت عادلانه فراهم آید.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر سپس در پاسخ به سوال دیگری که برخی موسسات از انحصار مجوز در اختیار تعداد محدودی موسسات برگزارکننده کنسرت گلایه دارند؛ در این مدت سازوکار شما در توزیع و نوبت‌دهی مجوزها بر چه مبنایی بوده است، توضیح داد: در استان بوشهر به دلیل تعداد محدود موسسات دارای مجوز کنسرت صحنه‌ای، به راحتی و به نوبت با درخواست این موسسات در صورت دارا بودن شرایط (تائید اماکن و استعلامات حراست) موافقت می‌شود؛ بنابراین اگر به موسسه‌ای چندین مجوز داده شده است به دلیل این بوده که موسسات دیگر درخواستی برای اجرا نداده‌اند!

وی در خصوص اینکه معیارهای شما برای انتخاب موسسات برگزارکننده چه هستند تا جلوی تبعیض‌ها گرفته شود، گفت: معیارهای این اداره‌کل برای انتخاب موسسات، ثبت‌نام متقاضی (موسسه کنسرت گذار) در سامانه است. بعد از انجام مراحل قانونی به درخواست کننده مجوز داده می‎شود و اگر همزمان با این موسسه، موسسات دیگر نیز در همان زمان متقاضی باشند، با توجه به تاریخ درخواست و فعالیت و نوبت‌دهی با آنها موافقت می‌شود و در نتیجه به صدور مجوز منجر می‌شود.

این مقام مسئول در پاسخ به این سوال مبنی بر این‌که شما در تقسیم‌بندی گروه‌های موسیقی بر اساس ژانر چقدر به تنوع و رضایت مخاطبان توجه می‌کنید، توضیح داد: خیلی، زیرا تقسیم‎بندی بر اساس ژانر در جدول برنامه‌ریزی و رضایت مخاطبان کمک بسیار می‌کند. مخاطب دقیقا می‌داند چه برنامه‌ای را خواهد دید. معرفی ژانرهای نوظهور به مخاطبان مشتاق، اختصاص فصل‌های خاص به ژانرهای خاص، تطبیق ژانر با ویژگی‎های فرهنگ هر شهر و منطقه، هنگامی که برنامه‌ریزی هوشمندانه و بر اساس ژانر اجرا شود، هم به رشد هنرمندان همه ژانرها کمک می‎کند و هم مخاطبان را گسترده و راضی نگه می‌دارد.

زندویان در خصوص اینکه برخی به قیمت‌ تمام‌شده بلیت کنسرت‌ها به‌ویژه در سبک پاپ معترض هستند، هم بیان کرد: در تعیین قیمت بلیت شاخص‎های اقتصادی همچون هزینه‌های تولید (اجاره سالن، تجهیزات استانی، حق الزحمه، تبلیغات و …) ظرفیت سالن و دیگر عوامل لحاظ می‌شود. البته اشاره کنم که قیمت بر اساس قرارداد منعقدشده بین موسسه و خواننده تعیین می‌شود. همچنین ژانر موسیقی، هزینه‌های تولید (سالن، تجهیزات و سطح دسترسی) هم ملاک قرار گرفته می‌شود.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر در پاسخ به اینکه چه تمهیداتی را برای تقویت حضور گروه‌های موسیقی بومی و محلی در کنار جریان موسیقی پاپ و کلاسیک پیش‌بینی کرده‌اید، گفت: حمایت نهادی از موسیقی محلی و حضور رسانه برای پررنگ کردن حضور موسیقی محلی مهم‌ترین کارهایی است که می‌توان برای بازگشت موسیقی محلی به اجراهای صحنه‌ای کرد.

وی سپس با بیان اینکه استان بوشهر با پیشینه‎ای غنی از فرهنگ، موسیقی و آیین‌های بومی، همواره از مراکز مهم هنری کشور به شمار می‌رود، افزود: در این میان، اجراهای صحنه‌ای موسیقی نقشی بسزا در تقویت نشاط اجتماعی، ارتقای روحیه جمعی و پویایی فرهنگی جامعه ایفا می‌کنند. اجرای زنده موسیقی به‌ویژه آثار اصیل محلی و بومی، ضمن ایجاد فضایی شاد و امیدبخش در میان قشرهای مختلف مردم، سبب تقویت پیوندهای فرهنگی، افزایش همبستگی اجتماعی و بازآفرینی حس تعلق به هویت بومی می‌شود. این رویدادها فرصتی فراهم می‎آورند تا هنرمندان استان بتوانند استعدادهای خود را در سطحی گسترده‌تر عرضه کرده و ارتباطی مستقیم و زنده با مخاطبان خود برقرار کنند. از سوی دیگر، توسعه اجراهای صحنه‌ای تاثیری مستقیم بر رونق اقتصاد هنر دارد.

زندویان با تاکید بر اینکه برگزاری کنسرت‌ها و جشنواره‌های موسیقی زمینه اشتغال‎زایی برای هنرمندان، صدابرداران، عوامل اجرایی، تولیدکنندگان تجهیزات فنی و سایر فعالان حوزه فرهنگی و خدماتی را فراهم می‌سازد، تصریح کرد: همچنین با جذب گردشگران فرهنگی، موجب تحرک اقتصادی در بخش‌های مرتبط از جمله گردشگری، هتلداری و حمل و نقل می‌شود. بدین ترتیب حمایت از اجراهای صحنه‌ای و تسهیل فعالیت گروه‎های موسیقی بومی، نه تنها در راستای پاسداشت میراث فرهنگی استان است، بلکه گامی موثر در راستای تقویت نشاط اجتماعی، پویایی فرهنگی و توسعه پایدار اقتصاد هنر در بوشهر محسوب می‌شود.

وی سپس راهبرد کلی اداره فرهنگ و ارشاد استان بوشهر را در ایجاد عدالت اجرایی و توسعه بازار موسیقی استان، حمایت از موسیقی بومی و محلی برای رشد هنر و فرهنگ بومی و محلی دانست و در خصوص سرنوشت اجرای گروه لیان در استان هم توضیح داد: اگر موسسه‌ای متقاضی اجرای این گروه باشد و مراحل قانونی و استعلامات را انجام دهد و دستگاه‌های نظارتی توافق بر اجرا داشته باشند، ما هم همراهی می‌کنیم.