تولید رسمی اتیلن گام بعدی بوشهر است

بامدادجنوب_حجت عبداللهی‌پور

شرکت پتروشیمی بوشهر از جمله طرح‌های شاخص و راهبردی صنعت پتروشیمی کشور در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس به شمار می‌رود؛ مجتمعی که با ظرفیت تولید سالانه ۶.۶ میلیون تن انواع محصولات شامل الفین، متانول، اتیلن گلیکول، پلی‌اتیلن سنگین، گوگرد، اسید استیک و وینیل‌استات، سهم قابل توجهی در زنجیره ارزش پتروشیمی ایران دارد.

این پروژه عظیم که با سرمایه‌گذاری مشترک شرکت سرمایه‌گذاری تجاری شستان و شرکت پتروشیمی مارون در زمینی به وسعت ۷۰ هکتار احداث شده، از زمان آغاز عملیات اجرایی آن در تاریخ ۳۰ فروردین ۱۳۸۹ تاکنون، یکی از نمونه‌های موفق حضور بخش خصوصی در توسعه صنایع سنگین جنوب کشور محسوب می‌شود. فاز نخست این مجتمع در سوم شهریور ۱۳۹۹ با حضور مسئولان کشور افتتاح شد و اکنون به طور کامل در مدار بهره‌برداری قرار دارد.

خوراک اصلی پتروشیمی بوشهر از گاز ترش فازهای ۶، ۷ و ۸ میدان گازی پارس جنوبی تأمین می‌شود و وجود واحد شیرین‌سازی اختصاصی سبب شده این مجموعه، به لحاظ فنی و ساختاری، در رده پتروپالایشگاه‌های مستقل کشور قرار گیرد. بر همین اساس، پتروشیمی بوشهر توانسته نقش مهمی در تامین خوراک صنایع پایین‌دستی و تقویت صادرات غیرنفتی ایران ایفا کند.

واحدهای تولیدی این مجتمع در دو سایت شمالی و جنوبی استقرار یافته‌اند؛ سایت شمالی با ۲۰ هکتار مساحت مشتمل بر واحدهای استحصال اتان، متانول و جداسازی هوا (ASU) بوده و سایت جنوبی با ۴۰ هکتار شامل واحدهای الفین، پلی‌اتیلن سنگین، اتیلن گلیکول، اسید استیک و وینیل‌استات است. واحد جداسازی هوا این مجتمع نیز با ظرفیت ۹۵۰ هزار تن در سال، تامین‌کننده اکسیژن و نیتروژن مورد نیاز واحدهای تولیدی بوده و از سال ۱۳۹۹ در مدار بهره‌برداری قرار دارد.

بر اساس آخرین گزارش‌های مالی منتشرشده در سال ۱۴۰۲، درآمد پتروشیمی بوشهر بیش از ۲۲ هزار و ۱۰۹ میلیارد تومان و زیان خالص آن حدود شش هزار و ۷۴۷ میلیارد تومان اعلام شده است. این ارقام نشان می‌دهد که با وجود ظرفیت فنی بالا، اصلاح سیاست‌های فروش و بهره‌وری در این مجموعه از اهمیت بالایی برخوردار است.

پتروشیمی بوشهر با برخورداری از زیرساخت‌های فناورانه، ظرفیت مهندسی بالا و موقعیت راهبردی خود در قلب منطقه انرژی پارس، در سال‌های اخیر به یکی از ارکان اصلی توسعه صنعتی جنوب کشور و نماد واقعی حضور بخش خصوصی در اقتصاد ملی تبدیل شده است. تداوم این مسیر اکنون با راه‌اندازی واحد الفین، وارد مرحله‌ای تازه از تحقق ظرفیت‌های تولیدی و تکمیل زنجیره ارزش پتروشیمی ایران شده است.

عملیات راه‌اندازی واحد الفین این پتروشیمی ۲۰ آبان جاری به‌صورت رسمی آغاز شد. این مرحله سرنوشت‌ساز، مجتمع پتروشیمی بوشهر را در آستانه تولید اتیلن و ورود به فاز نهایی بهره‌برداری قرار می‌دهد؛ رویدادی که از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای صنعتی سال‌های اخیر یاد می‌شود.

مدیرعامل پتروشیمی بوشهر در حاشیه آیین راه‌اندازی واح الفین این شرکت با اشاره به اهمیت این مرحله در ارتقای توان تولیدی کشور گفت: آغاز راه‌اندازی واحد الفین، حاصل سال‌ها مجاهدت علمی، مهندسی و باور قلبی کارکنان متعهد و همچنین حمایت‌های مستمر سهامداران و مدیران این مجموعه است. این رخداد، نقطه عطفی در مسیر دستیابی به تولید پایدار اتیلن و توسعه زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی کشور به‌شمار می‌رود.

علیرضا مهدوی افزود که بر اساس برنامه‌ریزی فنی و نظارت‌های انجام‌شده، انتظار می‌رود در روزهای آینده همه مراحل راه‌اندازی تکمیل و واحد الفین به ظرفیت اسمی خود دست یابد تا تولید رسمی اتیلن در بوشهر آغاز شود. به گفته مدیرعامل پتروشیمی بوشهر، راه‌اندازی این واحد نه‌تنها گامی در مسیر خودکفایی صنعتی، بلکه نمودی از توان بالای متخصصان ایرانی در طراحی و اجرای پروژه‌های پیچیده انرژی است.

راه‌اندازی واحد الفین پتروشیمی بوشهر را می‌توان نقطه اتصال تجربه، دانش و اراده ملی دانست؛ گامی بلند در راستای توسعه متوازن جنوب کشور و تثبیت جایگاه ایران در زنجیره جهانی تولید الفین و مشتقات آن. این رویداد، یادآور ظرفیت‌های بی‌پایان نیروی انسانی متخصص ایرانی است که با اتکا به توان بومی، چرخه اقتصاد انرژی کشور را پویاتر از گذشته رقم می‌زنند.

در ادامه این گزارش به اهمیت الفین در صنعت پتروشیمی خواهیم پرداخت. الفین‌ها یا آلکن‌ها ترکیبات غیراشباعی هستند که با پیوند دوگانه کربن‌کربن، بخش اصلی زنجیره تولید پتروشیمی را شکل می‌دهند. این ترکیبات با فرمول عمومی CₙH₂ₙ، پایه تولید مواد کلیدی چون اتیلن و پروپیلن هستند؛ دو محصولی که مبنای ساخت پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن و در نتیجه، صدها کالای صنعتی و مصرفی محسوب می‌شوند.

فرایند تولید الفین عمدتا از طریق کراکینگ بخاری هیدروکربن‌های سبک صورت می‌گیرد؛ جایی که اتان، پروپان یا نفتا در دمای بالا به مولکول‌های کوچک‌تر و واکنش‌پذیر تبدیل می‌شوند. کوره‌های پیرولیز، قلب این عملیات هستند و کیفیت حرارت‌دهی آن‌ها مستقیما بر خلوص محصولات اثر می‌گذارد.

در اینجا باید اشاره شود که ایران با برخورداری از ذخایر عظیم گاز، از بازیگران اصلی تولید الفین در منطقه است. مجتمع‌های بزرگ بندر امام، شیراز، مارون و فجر سهم عمده‌ای در تولید سالانه اتیلن و پروپیلن دارند و علاوه بر تامین نیاز داخلی، در صادرات خاورمیانه جایگاه تثبیت‌شده‌ای یافته‌اند. الفین‌ها امروز نماد پیوند علم و اقتصاد در صنایع شیمیایی هستند؛ ترکیباتی کوچک با نقشی بزرگ در خودکفایی صنعتی، تنوع صادرات و رشد اقتصادی کشور، همان جایی که صنعت پتروشیمی ایران، مسیر توسعه پایدار خود را بر آن بنا کرده است. در امتداد همین نقش بنیادین، نقطه‌ تلاقی دانش فنی و ظرفیت تولید در ساختار واقعی صنعت، در واحدهای الفین تجلی می‌یابد؛ جایی که فناوری‌های پیچیده و سرمایه‌های ملی برای تبدیل خوراک‌های هیدروکربنی به مواد پایه اقتصاد پتروشیمی به کار گرفته می‌شوند.

از همین رو، واحد الفین، اصلی‌ترین حلقه در زنجیره تولید مجتمع‌های پتروشیمی به شمار می‌رود؛ بخشی که از خوراک‌های سبک هیدروکربنی مانند اتان، پروپان و نفتا، محصولات پایه‌ای همچون اتیلن و پروپیلن را استخراج می‌کند. این فرایند از طریق شکست حرارتی در کوره‌های پیرولیز انجام گرفته و آغازگر تولید گستره‌ای از مشتقات پلیمری و شیمیایی در صنایع پایین‌دستی است.

در ایران، راه‌اندازی واحدهای الفین در مجتمع‌هایی چون بوشهر، مارون، بندر امام و فجر نماد پیشرفت فنی و سرمایه‌گذاری بلندمدت در بخش بالادستی پتروشیمی است. این واحدها علاوه بر تامین خوراک صنایع پایین‌دستی، سهم عمده‌ای در صادرات غیرنفتی و توسعه ظرفیت تولید ملی دارند.

در این میان، پتروشیمی بوشهر به‌عنوان یکی از مجتمع‌های فعال در سواحل جنوبی کشور، بخشی از پازل توسعه زنجیره ارزش ملی در حوزه انرژی است. این مجتمع با بهره‌گیری از خوراک گازی پارس جنوبی، به مرحله‌ای رسیده است که تولید هدفمند را در کنار بهره‌وری و فناوری روز ترکیب می‌کند. راه‌اندازی واحد الفین در این مجموعه، گامی فنی اما اثرگذار در تکمیل حلقه تولید مواد پایه پتروشیمی محسوب می‌شود؛ واحدی که به‌مثابه کانون اصلی تبدیل هیدروکربن‌های سبک به محصولات کلیدی اتیلن و پروپیلن عمل می‌کند.

در امتداد همین نقش ساختاری، فناوری شکست حرارتی در واحد الفین بوشهر امکان جداسازی و تولید پایدار الفین‌ها را فراهم آورده است؛ ترکیباتی که خوراک اصلی بسیاری از واحدهای پایین‌دستی در زنجیره پلیمری و صنایع تبدیلی کشور به‌شمار می‌روند. این ظرفیت جدید نه فقط تامین مواد اولیه را باثبات‌تر کرده، بلکه مسیر کاهش وابستگی به واردات و تقویت توان تولید داخلی را هموار کرده است.

از همین رو، الفین‌ها امروز جزء پایه‌ترین مواد در صنایع مدرن به شمار می‌آیند؛ از پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن مورد استفاده در بسته‌بندی و خودروسازی گرفته تا ترکیبات دارویی، آرایشی و الیاف مصنوعی. تقویت ظرفیت تولید این مواد در بوشهر، برآیندی است از برنامه‌ریزی صنعتی بلندمدتی که هدف آن ارتقای جایگاه ایران در بازار منطقه‌ای مواد پلیمری و توسعه متوازن در بخش پایین‌دستی پتروشیمی است.