رها شدن خط لوله گاز ابوذر «گران» تمام شد

بامداد جنوب_الهام بهروزی

انتشار تازه‌ترین گزارش مالی شرکت پتروشیمی خارگ در سامانه کدال، زنگ هشداری را به صدا درآورده است که نیازمند یک تحلیل عمیق‌تر از سطح ارقام است. این داده‌های آماری نشان می‌دهند که این قطب مهم صنعتی در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته، با کاهش چشمگیری در حجم تولید مواجه شده است؛ البته این افت عملکرد را نمی‌توان متوجه مدیریت این پتروشیمی دانست، بلکه عامل اصلی این چالش مستقیماً به تغییرات حیاتی زیرساخت‌های تأمین خوراک آن به‌ویژه گاز طبیعی برمی‌گردد که پیش از این طریق خط لوله گاز ابوذر تأمین می‌شده است.

تا دو سال گذشته مزیت تولید این پتروشیمی به واسطه تأمین گاز با کیفیت و پایدار از طریق خط لوله گاز «ابوذر» تضمین‌شده بود. این خط لوله نه‌تنها از نظر کمی، بلکه از بعد کیفی (مشخصات سیال گاز) نقشی محوری در بهینه‌سازی فرایندها ایفا می‌کرد. متأسفانه از سال گذشته شرکت پتروشیمی خارگ در پی خروج این زیرساخت حیاتی از مدار عملیاتی، عملاً با ریسک دوگانه‌ای درگیر شده است: نوسانات در کمیت خوراک و تغییر در کیفیت منابع جایگزین. این دگرگونی ساختاری، به‌طور مستقیم ظرفیت عملیاتی و در نهایت ارقام گزارش‌شده در صورت‌های مالی را تحت تاثیر قرار داده است.

پتروشیمی خارگ، به‌عنوان یک واحد استراتژیک و کلیدی در زنجیره تولید متانول کشور، امروز با چالش‌های ساختاری در تأمین گاز باکیفیت روبه‌روست. این گزارش نه‌تنها تلاشی است برای ترسیم تصویری شفاف و «مهندسی‌شده» از وضعیت فعلی این مجتمع استراتژیک، بلکه مستقیماً انگشت اتهام را به‌سوی منشأ این بحران نشانه می‌رود.

بررسی‌های نگارنده به اینجا ختم شده که سهم عمده‌ای از این نارسایی، ریشه در تنگناهای پیش روی شرکت نفت فلات‌قاره ایران دارد. تأخیر در مرمت و بازسازی به‌موقع «خط لوله گاز ابوذر» که به‌مثابه شریان حیاتی خوراک‌رسانی به خارگ عمل می‌کند، منجر به خروج این خط از مدار عملیاتی شده است.

نتیجه این تأخیر، تحمیل زیان هنگفتی به ظرفیت‌های تولید و فرایند فروش پتروشیمی خارگ است. این گزارش باهدف بازیادآوری این اقدام چالش‌برانگیز، عمق تاثیر تأخیر در یک عملیات فنی ساده را بر جریان اقتصادی و استراتژیک صنعت متانول ایران تحلیل می‌کند. ما در اینجا با یک مسئله فنی روبه‌رو شده‌ایم که بقای یک واحد مهم صنعتی را به مخاطره انداخته است. به عقیده کارشناسان حوزه انرژی، کاهش ۱۱۰ هزار تنی تولید در پتروشیمی خارگ در نیمه اول سال ۱۴۰۴ به‌طور محسوس ناشی از تأخیر شرکت نفت فلات قاره در بازسازی خط لوله گاز ابوذر است.

این در حالی است که پتروشیمی خارگ پس از پتروشیمی شیراز قدیمی‌ترین پتروشیمی ایران است و به‌واسطه قرار گرفتن در دل خلیج‌فارس مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین پتروشیمی کشور شناخته می‌شود؛ چراکه سایر پتروشیمی‌های دیگر یا در ساحل یا در فلات جانمایی شده‌اند؛ بنابراین حفظ حیات و هستی این پتروشیمی که سهم شگرفی در تأمین برق و گاز جزیره خارگ ایفا می‌کند، امروز یک ضرورت است. این پتروشیمی جزء معدود پتروشیمی‌هایی است که یوتیلیتی و خوراک مورد نیاز خود را تولید می‌کند و تا پیش از این جزء واحدهای سودده و ارزآور صنعت متانول ایران به شمار می‌رفته است اما در یک سال اخیر در پی خارج شدن خط لوله گاز ابوذر از مدار عملیاتی با چالش‌های جدی مواجه شده است.

هرچند خطوط لوله فروزان، درود ۱، ۲ و ۳ جایگزین خط لوله گاز ابوذر شدند تا گاز طبیعی موردنیاز این پتروشیمی تأمین شود اما هم مقدار و هم کیفیت این خطوط توانایی رقابت با خط لوله گاز ابوذر نداشته و ندارند و همین مسائل موجب شده که پتروشیمی خارگ در نیمه اول سال ۱۴۰۴ با افت محسوسی در تولید محصولات خود مواجه شود. با وجود پیگیری‌های مستمر پتروشیمی خارگ برای بازگرداندن خط لوله گاز «ابوذر» به مدار عملیاتی، این هدف همچنان دور از دسترس مانده است. هر بار که امید به احیای این مسیر حیاتی شکل گرفته، شنیده‌ها حکایت از آن دارد که شرکت نفت فلات‌قاره ایران بنا به دلایل غیر شفاف از انجام مسئولیت خود بازمانده است.

در این میان، در ماه‌ها و روزهای گذشته، شماری از رسانه‌های تخصصی نفت و گاز به‌صورت علنی این سهل‌انگاری را یادآور شده‌اند. از جمله پایگاه خبری «نفتی‌ها» در گزارشی انتقادی، با صراحت به چرایی این چالش پرداخت و نوشت: «تأسیسات دریایی دو سال پیش می‌بایست خط لوله ابوذر را تعمیر می‌کرد و حتی مبلغ این عملیات را دریافت کرده بود، اما پروژه نیمه‌تمام رها شد؛ از سوی دیگر، شرکت نفت فلات‌قاره به‌عنوان کارفرما موظف بود تا پایان کار بر اجرای عملیات نظارت کند، امری که هرگز محقق نشد. نتیجه این کوتاهی، کاهش ۱۱۰ هزار تُنی تولید پتروشیمی خارگ نسبت به سال گذشته و وارد آمدن زیانی معادل ۶۰ میلیون دلار در شش ماه اخیر بوده است.»

حال سوالی که در انتهای متن مذکور مطرح شده، این است که چرا همچنان تحولی در این بخش مهم دیده نمی‌شود؟

بی‌شک پاسخ به این سؤال، نیاز به آسیب‌شناسی از سوی تحلیلگران حوزه انرژی دارد تا بتوان با ادله‌های روشن این واقعه را اثبات یا رد کرد! به هر روی، آنچه این میان مهم است، افت تولید یکی از مهم‌ترین واحدهای متانولی کشور در شش ماه اخیر است که این افت در صورت تداوم می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری را برای صنعت پتروشیمی ایران به همراه داشته باشد آن‌هم در شرایطی که این پتروشیمی در حال حاضر در حال مطالعه برای راه‎‌اندازی فاز جدید خود، یعنی اتانول است و نیاز به سرمایه و ثبات تولید دارد.

بی‌شک، راه‌اندازی فاز جدید در پتروشیمی خارگ نقطه عطفی در مسیر تحول صنعتی این جزیره استراتژیک به شمار می‌آید؛ نقطه‌ای که می‌تواند نقشه حضور ایران را در بازارهای جهانی سوخت‌های نو بازتعریف کند. این توسعه در زمانی رخ می‌دهد که جهان، با سرعتی بی‌سابقه از سوخت‌های فسیلی به سمت انرژی‌های پاک، منابع تجدیدپذیر و سوخت‌های الکلی و اتانولی در حرکت است.

در چنین شرایطی، پتروشیمی خارگ با تکیه‌بر تجربه صنعتی و موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد خود، پتانسیل تبدیل تهدید به مزیت رقابتی را دارد. گسترش ظرفیت‌های تولید متانول و مشتقات آن می‌تواند به پلی برای ورود کشور به زنجیره جهانی تولید سوخت‌های ترکیبی و پایه الکلی بدل شود؛ جریانی که در آینده‌ای نه‌چندان دور، بخشی از امنیت انرژی و درآمد ارزی ایران را تعیین خواهد کرد.

بر پایه این دیدگاه، فاز جدید خارگ نه صرفاً یک طرح توسعه‌ای، بلکه حرکت به سمت انرژی‌های سبز و نو با اتکا بر شیوه‌های نوین و دانش‌بنیان است؛ مدار سوخت‌هایی که پاک‌تر می‌سوزند، ارزش‌افزوده بیشتری دارند و افق تازه‌ای را پیش‌روی صنعت پتروشیمی کشور می‌گشایند.

پتروشیمی خارگ در سال‌های اخیر نه‌تنها در تولید محصولات شیمیایی نقش پویایی را ایفا کرده، بلکه با دارا بودن اسکله اختصاصی صادرات محصول، سهم شگرفی را در صادرات محصولات تولیدی خود به چین و درآمدزایی و ارزآوری ایفا کرده است. افزون بر این، این پتروشیمی در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی با انجام اقدامات کلیدی و بلندمدت، گام‌های استواری را برداشته است و بنا به تأکید رئیس‌جمهور بر امر آموزش، این حوزه را مؤکدا در مرکز توجه و حمایت خود قرار داده و در این خصوص اقدام به ساخت و تأسیس یک هنرستان ۹ کلاسه پسرانه به نام «شهدای پتروشیمی» در جزیره خارگ کرده است.

این پتروشیمی همچنین در حوزه‌ محیط‌زیست با باززنده‌سازی مرجان‌ها و جلبک‌های دریایی و دیگر حوزه‎‌ها نظیر درمان و فرهنگ‌سازی نیز طرح‌ها و برنامه‌های متنوعی را اجرایی کرده است که در تازه‌ترین اقدام مقدمات استقرار دفتر پلیس به‌علاوه ۱۰ و دفتر پیشخوان خدمات الکترونیکی را به‌منظور ارتقای رفاه زندگی شهروندان خارگ در این جزیره فراهم کرده است.