انتخابات الکترونیک، اعتماد عمومی را افزایش می‌دهد

بامداد جنوب _مریم خوئینی

انتخابات شورای شهر و روستای آینده در استان بوشهر قرار است به‌صورت تمام‌الکترونیک برگزار شود. تصمیمی که از نگاه مسئولان، گامی مهم برای شفافیت، سرعت و دقت در فرآیند رای‌گیری است، اما در عین حال پرسش‌ها و نگرانی‌هایی درباره امنیت و آمادگی فنی برای اجرای آن وجود دارد.

هادی اخلاقی مدیرکل سیاسی، انتخابات و تقسیمات کشوری استانداری بوشهر در گفت‌وگو با بامدادجنوب در این باره گفت: از اردیبهشت امسال با توافقی که میان وزارت کشور، نهادهای نظارتی و هیات‌های نظارت شورای اسلامی شهر و روستا انجام شد، تصمیم بر این شد که انتخابات شوراها به‌صورت تمام‌الکترونیک برگزار شود. این هماهنگی در سطح ملی انجام گرفته و نهادهای نظارتی، از جمله هیات نظارت استان که شامل سه نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی همان استان است نیز در جریان جزئیات کار قرار دارند.

اخلاقی افزود: تا پیش از این، برگزاری انتخابات الکترونیکی فقط در برخی مراکز استان‌ها انجام می‌شد برای مثال در استان بوشهر، تنها شهر بوشهر به‌صورت آزمایشی از این روش استفاده کرده بود. اما در این دوره، تصمیم گرفته شده است که در تمام کشور، رأی‌گیری شوراها به شکل الکترونیکی انجام شود. ما سه مرحله در فرایند انتخابات داریم: ۱. پیش از انتخابات (آموزش، تجهیز و آماده‌سازی)، ۲. روز انتخابات (احراز هویت، رأی‌گیری و نظارت) و ۳. پس از انتخابات (تجمیع و اعلام نتایج) که برای هر سه مرحله، تمهیدات لازم دیده شده است تا در مناطق روستایی یا نقاط کم‌برخوردار هیچ مشکلی پیش نیاید.

انتخابات الکترونیک به صورت نا‌متصل به اینترنت

وی در پاسخ به این سوال که در مناطق روستایی یا نقاطی که ممکن است اینترنت ضعیف باشد، چه تمهیداتی برای برگزاری انتخابات الکترونیک در نظر گرفته‌اید؟ گفت: این موضوع از ابتدا مد نظر ما بوده است. انتخابات به‌صورت «نا‌متصل به اینترنت» یا همان آفلاین برگزار می‌شود؛ یعنی دستگاه‌های رای‌گیری برای ثبت و شمارش آرا نیازی به اتصال اینترنت ندارند. بنابراین ضعف یا قطعی اینترنت هیچ‌گونه تاثیری بر روند رای‌گیری نخواهد داشت.

دبیر ستاد انتخابات استان بوشهر، درباره تفاوت روند رای‌گیری در انتخابات الکترونیک با شیوه‌های سنتی، گفت: در انتخابات‌های گذشته، مردم معمولاً فهرست نامزدها را روی برگه‌های کاغذی می‌دیدند، سپس با خودکار نام افراد مورد نظرشان را می‌نوشتند و برگه رای را داخل صندوق می‌انداختند. بعد از پایان رای‌گیری هم صندوق‌ها باز می‌شد و آرا به‌صورت دستی شمارش می‌شد. اما در مدل جدید، همه این مراحل از مشاهده فهرست نامزدها تا انتخاب، ثبت ریا و انداختن در صندوق  به‌صورت کاملاً الکترونیکی انجام می‌شود. در واقع، همان فرآیند نوشتن و انداختن رای وجود دارد، اما به‌جای کاغذ و خودکار، از دستگاه رای‌گیری الکترونیکی استفاده می‌شود. رای‌دهنده با لمس صفحه دستگاه یا انتخاب شماره نامزد، رای خود را ثبت می‌کند و سامانه به‌صورت خودکار آن را در حافظه رمزنگاری‌شده ذخیره می‌کند.

استقرار ۳۲ هزار دستگاه صندوق رای‌گیری در کشور

وی افزود: پیش‌تر، این نوع دستگاه‌ها فقط در مراکز استان‌ها و چند شهر بزرگ به‌کار گرفته می‌شد. اما امسال، با توجه به تصمیم وزارت کشور برای اجرای سراسری انتخابات الکترونیک، تعداد دستگاه‌ها به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، حدود ۳۲ هزار دستگاه صندوق رای‌گیری الکترونیکی در سراسر کشور مورد استفاده قرار خواهد گرفت تا همه حوزه‌ها از شهرهای بزرگ تا مناطق روستایی بتوانند به‌صورت الکترونیکی رأی بدهند.

مدیرکل‌سیاسی استانداری بوشهر همچنین تاکید کرد: امنیت این سامانه‌ها در سطح بسیار بالایی قرار دارد و دستگاه‌ها از نظر سخت‌افزار و نرم‌افزار به‌صورت دقیق بررسی شده‌اند تا احتمال هرگونه خطا یا نفوذ به حداقل برسد.

وی ادامه داد: علاوه بر گروه‌‌های فنی وزارت کشور و سازمان انتخابات، هیات‌های نظارت مجلس و شورای نگهبان نیز در فرآیند بررسی و تایید این سامانه‌ها نقش دارند. گرچه در حال حاضر انتخابات مجلس در جریان نیست، اما برای اطمینان از سلامت فرایند، از همان نهادهای نظارتی خواسته شده تا پیشاپیش دستگاه‌ها را بررسی و تایید کنند تا در آینده نیز مشکلی به‌وجود نیاید. بخشی از این دستگاه‌ها از دوره‌های قبلی باقی مانده و بخشی دیگر نیز جدید ساخته شده‌اند. همه آنها پیش از استقرار در شعب، تحت آزمون‌های امنیتی و عملکردی قرار گرفته‌اند و تاکنون گزارشی از مشکل یا نقص فنی در آنها اعلام نشده است.

آزمون الکترونیک در شهر بوشهر موفق بود

دبیر ستاد انتخابات استان بوشهر تصریح کرد: در انتخابات گذشته، تقریباً تمام فرایند رای‌گیری در شهر بوشهر به‌صورت الکترونیکی انجام شد. میزان رای‌گیری دستی بسیار محدود بود؛ شاید کمتر از ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر، آن هم در ابتدای روز رای‌گیری، زمانی که برخی دستگاه‌ها هنوز راه‌اندازی می‌شدند یا عوامل اجرایی تجربه کافی نداشتند. پس از آن، همه مراحل به‌طور کامل سیستمی پیش رفت و هیچ اختلال جدی گزارش نشد.

اخلاقی افزود: برای اطمینان از پایداری ارتباط میان شعب و سامانه مرکزی، علاوه بر استفاده از فیبر نوری، مسیرهای پشتیبان دیگری هم پیش‌بینی کرده‌ایم تا در صورت بروز مشکل احتمالی، ارتباط قطع نشود. با این تدابیر، نگرانی خاصی از نظر فنی وجود ندارد.

دوره«قانون‌خوانی انتخابات» برای همه

وی در پاسخ به این سوال که آموزش کاربران، اعضای شعب، ناظران و رای‌دهندگان در انتخابات الکترونیک به چه صورت انجام می‌شود؟ گفت: برای این موضوع، یک کمیته آموزش تشکیل داده‌ایم که برنامه‌ریزی مفصلی انجام داده است. امسال آموزش‌ها بسیار متنوع‌تر از دوره‌های گذشته است و هم جنبه‌ فنی دارد و هم آشنایی با قانون انتخابات را شامل می‌شود. به زودی دوره‌های «قانون‌خوانی انتخابات» را در فضای مجازی آغاز می‌کنیم تا مردم و دست‌اندرکاران با قوانین و روند رای‌گیری آشنا شوند. در سطوح مختلف نیز دوره‌های آموزشی حضوری برگزار می‌شود؛ از مدیران ارشد تا اعضای شعبه‌های اخذ رأی. به‌عنوان مثال، مدیران سیاسی، معاونان استانداری و اعضای هیات‌های نظارت آموزش‌های تخصصی خود را در تهران یا مراکز آموزشی منتخب گذرانده‌اند. سپس مربیان آموزش‌دیده به استان بازمی‌‌‌گردند و دوره‌ها را برای نمایندگان فرماندار، رؤسای شعب، اعضای اجرایی و کاربران دستگاه‌ها در شهرستان‌ها، بخش‌ها و روستاها برگزار می‌کنند.

وی افزود: حتی نیروهای خدماتی شعب نیز آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند تا همه اجزای فرایند رأی‌گیری با هماهنگی کامل انجام شود. آموزش ناظران هم به‌صورت مستقل و توسط هیات‌های نظارت انجام می‌شود.

مدیرکل سیاسی، انتخابات و تقسیمات کشوری استاندار بوشهر در پاسخ به این سوال که آیا نمایندگان نامزدها امکان مشاهده و نظارت بر فرایند رای‌گیری الکترونیکی را دارند؟ گفت: بله، همانند دوره‌های گذشته، نمایندگان نامزدها می‌توانند در شعب اخذ رای حضور داشته باشند و روند برگزاری انتخابات را از نزدیک مشاهده کنند. حضور آن‌ها طبق ضوابط مشخصی انجام می‌شود تا هم نظارت برقرار باشد و هم ازدحام در شعب ایجاد نشود.

اخلاقی یادآور شد: از آنجا که در انتخابات شوراها معمولاً تعداد داوطلبان زیاد است، برای هر حوزه انتخابیه سقفی در نظر گرفته می‌شود. به‌طور معمول، هر نامزد می‌تواند برای هر ده شعبه یک نماینده معرفی کند. این سهمیه‌ها حدود ده روز پیش از انتخابات به‌صورت رسمی اعلام می‌شود. نمایندگان نامزدها مجاز هستند روند رای‌گیری را زیر نظر بگیرند؛ از جمله زمان باز شدن شعبه، نحوه حضور رای‌دهندگان و رعایت مقررات. اما به هیچ‌وجه اجازه دخالت در فرایند رای‌گیری یا دسترسی به اطلاعات دستگاه‌ها و آرا را ندارند. در پایان زمان رای‌گیری نیز، بسته شدن شعبه و تایید نهایی از سوی رئیس شعبه، نماینده فرماندار و اعضای هیات اجرایی انجام می‌شود. تمام این مراحل در حضور ناظران و نمایندگان قانونی نامزدها صورت می‌گیرد تا شفافیت کامل حفظ شود.

حضور مردم در فرایند انتخابات

وی در پاسخ به این سوال که چه برنامه‌ای برای افزایش اعتماد مردم به شیوه رأی‌گیری الکترونیکی دارید؟ گفت: در ساختار انتخابات، قانون نقش مردم را در چند سطح تعریف کرده است. یکی در مشارکت مستقیم از طریق حضور در پای صندوق‌های رای، و دیگری در مشارکت در برگزاری انتخابات از طریق نهادهایی مانند هیات‌های اجرایی. هیات اجرایی در هر حوزه انتخابیه معمولاً ۱۱ یا ۱۳ عضو دارد و ترکیبی است از شخصیت‌های حقوقی و حقیقی. اعضای حقوقی شامل فرماندار یا بخشدار (به‌عنوان رئیس هیات اجرایی)، نمایندگان قوه قضائیه و ثبت احوال و وزارت کشور هستند. اما بخش مهم‌تر، معتمدان مردمی هستند؛ افرادی بومی، خوش‌نام و شناخته‌شده در همان شهر یا روستا که با تایید هیات نظارت انتخاب می‌شوند. این معتمدان در تمام مراحل انتخابات از بررسی صلاحیت‌ها تا برگزاری رأی‌گیری  نقش مستقیم دارند.

دبیر ستاد انتخابات استان بوشهر افزود: بیش از ۷۰ درصد اعضای شعب اخذ رای از میان مردم محلی انتخاب می‌شوند و بسیاری از آنها کارمند دولت نیستند. این ترکیب باعث می‌شود خود مردم ناظر و مجری فرآیند باشند. از سوی دیگر، در روز انتخابات نیز نمایندگان نامزدها طبق قانون در شعب حضور دارند و می‌توانند روند رأی‌گیری را مشاهده کنند. این شفافیت عملی به بالا رفتن اعتماد عمومی کمک می‌کند.

اخلاقی بیان کرد: با سامانه الکترونیکی، احتمال خطا یا دست‌کاری تقریباً صفر است. در رای‌گیری دستی ممکن بود اختلاف در شمارش پیش بیاید، اما حالا سامانه دقیقاً مانند یک ماشین حساب یا رایانه عمل می‌کند. خطا ندارد و نتایج آن در حضور هیات‌های اجرایی و ناظران ثبت و تایید می‌شود. در واقع، با همکاری وزارت کشور، هیات‌های نظارت مجلس و شورای نگهبان، زیرساختی فراهم شده که انتخابات آینده در بوشهر و سایر استان‌ها با امنیت و شفافیت کامل برگزار شود.