اینجا نابینایان دیده نمی‌شوند

بامداد جنوب – داود علیزاده

۱۵ اکتبر هر سال روز جهانی عصای سفید گرامی داشته می‌شود و در ایران نیز همزمان با آن در ۲۴ مهرماه به‌عنوان روز عصای سفید و هفته ادامه آن با ‌عنوان هفته ملی نابینایان نامگذاری شده است. این مناسبت برای حمایت و آگاهی بخشی درباره حقوق افراد نابینا و کم‌بینا و گسترش شناخت عمومی از مشکلات و توانایی‌های این افراد نامگذاری شده است. در استان بوشهر بر اساس اعلام اداره کل بهزیستی استان بوشهر سه هزار و ۸۰۰ معلول کم‌بینا یا نابینا در استان بوشهر حضور دارند که به گفته معاون توان‌بخشی اداره کل بهزیستی استان بوشهر این میزان معلول نابینا و کم‌بینا سهم ۱۲ درصدی از معلولان استان بوشهر را تشکیل می‌دهند. بااین حال همچنان بسیاری از آن‌ها با مشکلات عدیده همچون یافتن شغل، تأمین مسکن، تأمین هزینه‌های جاری، ایاب و ذهاب و حتی امور روزانه به دلیل مناسب‌سازی نشدن معابر و مراکز خدماتی روبرو هستند. در همین زمینه مدیرعامل انجمن نابینایان ایران نمایندگی استان بوشهر در گفت‌وگویی با بامداد جنوب از دیگر مشکلات این قشر سخن گفت.

مجتبی ناطوری‌زاده در خصوص مناسب‌سازی محیطی در استان بوشهر نیز یادآور شد: همچنان در استان بوشهر ما از چراغ‌راهنمایی‌های گویا محروم هستیم و افراد نابینا برای عبور از تقاطع‌های ترافیکی با معضل روبرو هستند. البته ما می‌دانیم که ایجاد چنین بستری هزینه بسیاری دارد با این حال لازم نیست برای چند صد تقاطع هزینه شود ولی حداقل تقاطع‌هایی که تردد افراد نابینا و کم‌بینا بیشتر است، چراغ راهنمای صوتی نصب شود؛ مثلاً در مقابل مراکز تحصیلی و درمانی و اجتماعی محل مراجعه نابینایان و کم‌بینایان اقدامی شود؛ که در مرکز استان تعداد آن زیاد هم نیست.

مدیرعامل انجمن نابینایان ایران نمایندگی استان بوشهر اجرا نشدن قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت ابلاغ‌شده در سال ۹۶ را از دیگر دغدغه‌های نابینایان برشمرد و افزود: این قانون از سال ۹۷ اجرا می‌شود اما پس از گذشت سال‌ها، بسیاری از مواد قانون همچنان اجرانشده است. گاهی آیین‌نامه‌های اجرایی برای مواد این قانون نوشته‌شده که اجرا نمی‌شود و برای برخی مواد قانونی حتی آیین‌نامه اجرایی نوشته‌نشده است.

وی تصریح کرد: یکی از مطالبات نابینایان، اجرای ماده ۲۷ حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت است که دولت خود را مکلف کرده است برای معلولان شدید و خیلی شدید که فاقد شغل و درآمد هستند، معادل پایه حقوق وزارت کار پرداخت کند اما بااینکه پنج سال از اجرای این قانون می‌گذرد؛ این ماده‌قانونی در سطح محدودی اجراشده است.

ناطوری‌زاده تأمین منابع مطالعاتی را دغدغه اصلی دانشجویان نابینا دانست و معتقد است که هیچ نهادی مسوولیت تأمین منابع مطالعاتی دانشجویان نابینا را برعهده نمی‌گیرد.

مدیرعامل انجمن نابینایان ایران نمایندگی استان بوشهر با بیان اینکه دانشجویان نابینا هنگامی‌که وارد دانشگاه می‌شوند در عمل رها می‌شوند و تحت پوشش هیچ نهادی نیستند افزود: درحالی‌که دانش‌آموزان نابینا هنگام ورود به مدرسه تحت پوشش وزارت آموزش‌وپرورش استثنایی هستند، اما وقتی دانشجویان وارد دانشگاه می‌شوند هیچ نهادی مسوولیتی در قبال تأمین منابع مطالعاتی دانشجویان را ندارد.

وی تأکید کرد: همیشه نابینایان با مشکلات فراوانی برای دسترسی به جزوه‌ها و کتاب‌های خود روبرو بودند؛ اما با پیشرفت علم در جهان و ایجاد تکنولوژی‌های جدید راه‌کاری بسیاری برای پوشش این مشکل به وجود آمده است و نرم‌افزارهای بسیاری تولیدشده است؛ اما در کشور ما به دلیل تحریم‌ها بسیاری از این خدمات به نابینایان و کم‌بینایان ایرانی ارائه نمی‌شود و دسترسی به برخی این برنامه‌ها ممکن نیست. ضمن آنکه زبان پارسی نیز در این میانه موثر است. به‌طور مثال برنامه‌های گویا سازی متن بر بستر پی‌دی‌اف همه فوت‌های فارسی را پوشش نمی‌دهد.

ناطوری زاده در خصوص استفاده نابینایان و کم‌بینایان از سایت‌ها و نرم‌افزارهای داخلی نیز توضیح داد: در سال‌های اخیر در این زمینه گام‌هایی برداشته‌شده است اما همچنان بسیاری از سایت‌ها به‌ویژه در خدمات‌دهی پرداخت‌های آنلاین و درگاه‌های پرداختی بهینه نشده‌اند و توانیابان برای استفاده از این درگاه‌ها با مشکل روبرو هستند. اگر فرد توانیاب اطلاعات کافی و توانایی داشته باشد می‌تواند از نرم‌افزارهای همراه بانک برای برخی خدمات پرداختی استفاده کند با این حال بدیهی است که همه خدمات از طریق همراه بانک انجام نمی‌گیرد و همه نیازها نیز پوشش داده نمی‌شود.

مدیرعامل انجمن نابینایان ایران نمایندگی استان بوشهر در پاسخ به این پرسش که آیا دستگاه‌های فیزیکی پرداخت و کارت‌خوان همچنین عابربانک‌ها برای استفاده از توانیابان با مشکل بینایی مناسب‌سازی شده‌اند: در این زمینه هم برخی امکانات فراهم شده است اما همه‌جا و برای همه این دستگاه‌ها این امکان مهیا نیست.

ناطوری‌زاده گفت: یکی دیگر از مشکلات نابینایان مشکلات ساختاری بهزیستی است که ده‌ها شرح وظیفه برای گروه‌های مختلف اجتماعی به آن سپرده‌شده است اما متناسب با این شرح وظایف سنگین، بودجه مناسبی به آن تعلق نمی‌گیرد و همواره نارضایتی زیادی از طرف مددجویان به بهزیستی وجود دارد.

او همچنین تأکید کرد که اقدامات مقطعی و نمادین کافی نیست. نابینایان نیاز به برنامه‌ی جامع دارند که در آن آموزش، اشتغال، درمان، حمل‌ونقل و فرهنگ با هم دیده شوند.

ناطوری‌زاده گفت: طرح‌های مناسب‌سازی باید از روی نقشه‌ی شهر آغاز شوند؛ یعنی هر خیابان، ایستگاه و ساختمان جدید از ابتدا با در نظر گرفتن نیازهای توانیابان طراحی شود نه اینکه بعدها به فکر مناسب‌سازی آن مکان باشیم. اگر این رویکرد نهادینه شود، بسیاری از مشکلات دیگر خودبه‌خود رفع خواهند شد.

وی در بخش پایانی گفت‌وگو به‌ضرورت تغییر نگرش در مدیریت شهری اشاره کرد و افزود: نابینایان خواسته خاصی ندارند جز اینکه دیده شوند و حقشان ادا شود. اینکه در شهر بوشهر هنوز چراغ‌های گویا در تقاطع‌ها نصب نشده و نابینایان برای گذر از خیابان نیازمند کمک دیگران هستند، نشانه‌ کمبود برنامه و اولویت ندادن به حقوق شهروندی است.

 او پیشنهاد کرد که شهرداری، بهزیستی و آموزش‌وپرورش با همکاری انجمن نابینایان، طرحی آزمایشی برای نصب چراغ‌های گویا و مسیرهای راهنمای برجسته در نقاط پرتردد اجرا کنند تا دست‌کم بخشی از مشکلات تردد برطرف شود.

ناطوری‌زاده در جمع‌بندی با لحنی امیدوار اما واقع‌بین گفت: مشکل ما بودجه نیست، نگاه است. اگر نگاه جامعه و مسئولان به مسئله‌ی نابینایی از ترحم به مسئولیت تغییر کند، همه‌چیز ممکن می‌شود.

او یادآور شد که روز جهانی عصای سفید، نشانه‌ «دیدن» است نه «ندیدن»؛ نمادی برای یادآوری اینکه در شهری پر از رنگ و نور، برخی هنوز در تاریکی زندگی می‌کنند و تنها با روشن شدن نگاه دیگران می‌توان این تاریکی را شکست.