قاتل خاموش زیر پوست بازار پرسه می‌زند!

بامدادجنوب – ندا قاسمیان‌پور

قرص برنج یا فسفید آلومینیوم یک ماده شیمیایی است که به‌طور گسترده برای کنترل آفات در انبارهای مواد غذایی به‌ویژه نگهداری برنج استفاده می‌شود. این قرص به دلیل ماهیت سمی و تأثیرات سریع خود ممکن است به‌عمد یا اشتباه برای اهداف خطرناکی چون خودکشی مورداستفاده قرار گیرد که این موضوع یک تهدید جدی برای سلامت جامعه است.

این فرآورده با نام تجاری فستوکسین و به شکل قرص‌هایی با رنگ‌های مختلفی چون سفید، خاکستری و قهوه‌ای است که با قیمتی نازل فروخته می‌شود. این قرص به دلیل قیمت پایین، قابل در دسترس بودن و همچنین پتانسیل سمیت‌زایی بالا، سالانه قربانیان بسیاری در ایران و سایر کشورها می‌گیرد.

در استان بوشهر نیز هرساله با توجه به فصل برداشت خرما، خطرات استفاده غیرقانونی از قرص برنج و مسمومیت ناشی از آن سلامت عموم جامعه را تهدید می‌کند. در همین زمینه برای آشنایی بیشتر عموم از قرص برنج و عوارض ناشی از مصرف نادرست این ماده شیمیایی، خبرنگار بامداد جنوب به سراغ کارشناس کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر رفته و گفت‌وگویی ترتیب داده که در ادامه می‌خوانیم.

نسرین قاسمیان پور بابیان اینکه قرص برنج به‌طور علمی به‌عنوان آلومینیوم فسفید شناخته می‌شود، افزود: قرص برنج یک ماده شیمیایی بسیار سمی است که اغلب برای دفع آفات و محافظت از محصولات کشاورزی، به‌ویژه برنج و غلات مورداستفاده قرار می‌گیرد.

کارشناس کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر به اثرات تماس با قرص برنج اشاره کرد و گفت: فسفین گازی است با سمیت بالا که بر سیستم گوارشی و سیستم اعصاب اثر می‌گذارد و دستگاه‌هایی که به مقدار اکسیژن بیشتری نیاز دارند نسبت به این سم حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر هستند.

وی تصریح کرد: سم مهلک و کشنده این قرص بر روی سلول‌های بدن تاثیر گذاشته، تنفس سلولی را از بین می‌برد و باعث آسیب جدی به اعضاء و ارگان‌های حساس بدن مانند مغز، قلب، کبد و کلیه می‌شود.

قاسمیان پور با بیان اینکه مرگ با قرص برنج از نوع سلولی است، افزود: مسمومیت با قرص برنج به دلیل نداشتن پادزهر اغلب منجر به مرگ می‌شود.

کارشناس کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر ادامه داد: فسفیدها (فسفید آلومینیوم…) باعث تحریک شدید دستگاه گوارش، اختلالات قلبی عروقی، هیپوتاسیون، شوک، آرتیمی، نارسایی قلبی، آدم ریوی، آسیب کبدی و کلیوی، تشنج و نهایتاً کما و مرگ تا ۷۲ ساعت بعد از مصرف می‌شود.

قاسمیان پور به عوارض استنشاق فسفین اشاره کرد و گفت: استنشاق فسفین باعث ایجاد سردرد، گیجی، خستگی، سرفه همراه با خلط (سبز رنگ)، اختلال در حرکت، صحبت کردن، تهوع و استفراغ، درد معده، اسهال، سردرد، افت شدید فشارخون و … به دنبال آن مرگ تدریجی می‌شود.

وی بابیان اینکه مرگ بر اثر مصرف قرص برنج دردناک و فرد عطش زیادی دارد، افزود: فرد تا زنده است هشیار و بیدار بوده و سوزش شدیدی در بدن خود احساس می‌کند.

قاسمیان پور به علامت‌های بالینی بیماران مسموم با قرص برنج اشاره کرد و گفت: علامت‌های بالینی فردی که قرص برنج مصرف کرده خستگی و کمبود اکسیژن است، به‌طوری‌که بدنش رو به کبودی رفته و دچار خفگی سلولی خواهد شد.

کارشناس کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر خاطرنشان کرد: این روند غیرقابل‌برگشت بوده و مسمومیت با قرص برنج برابر با مرگ است.

وی یادآور شد: در صورت مسمومیت اتفاقی یا تعمدی با قرص برنج، مصدوم باید بدون اتلاف وقت به بیمارستان منتقل شود و همچنین به فردی که قرص برنج مصرف کرده به‌هیچ‌عنوان نباید مایعات داد زیرا ماهیت این قرص در معده ایجاد گاز است که این گاز به ریه‌ها راه یافته و در بین سلول‌ها پخش می‌شود.

کارشناس کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر بابیان اینکه خوردن آب این روند را تسریع می‌کند، افزود: این قرص در تماس با آب یا بخار آب، رطوبت موجود در هوا و یا اسید معده (در صورت مصرف خوراکی)، گاز فسفین، آمونیاک و دی اکسید کربن تولید می‌کند.

قاسمیان پور ادامه داد: این ماده شیمیایی جذب پوستی نداشته و شیوه اصلی تماس برای مسمومیت، مسیر خوراکی و تنفسی است که شدت مسمومیت از هر دو طریق بسیار بالاست.

کارشناس کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر بابیان اینکه این سموم سلامت خانواده را تهدید می‌کند، تأکید کرد: از استفاده و نگهداری سموم صنعتی و کشاورزی در محیط منزل خودداری کنید.

وی بابیان اینکه آسیب ناشی از مسمومیت با قرص برنج می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد، افزود: برای پیشگیری از آفت‌زدگی غلات و حبوبات در منزل، با جایگزین نمودن این سم با سیر و نمک، خانواده خود را محافظت کنید.

قاسمیان پور در خصوص فروش و عرضه قرص برنج بیان کرد: واردات، فروش و عرضه قرص تخت فسفید آلومینیوم از ابتدای سال ۸۵ ممنوع اعلام‌شده است و سایر اشکال (کروی، ساشه) سموم فسفید آلومینیوم و منیزیم صرفاً با نظارت سازمان حفظ نباتات مورداستفاده قرار می‌گیرد.

کارشناس کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر بابیان اینکه سم فسفید آلومینیوم (قرص برنج) یک کالای قاچاق است، افزود: عرضه قرص برنج توسط فروشنده‌های سموم و عطاری‌ها ممنوع و دارای پیگرد قانونی است.

قاسمیان پور گفت: قرص‌های برنج موجود در ایران برای مصارف خانگی فاقد فلز فسفید و حاوی سیر، کلرید سدیم، تالک و استارچ (نشاسته) بوده و کاملاً بی‌خطر هستند و با عنوان قرص برنج با منشأ گیاهی عرضه می‌شوند.

وی به راهکارهایی برای پیشگیری از مسمومیت با قرص برنج اشاره کرد و گفت: آموزش عمومی از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی در خانه‌های بهداشت و دهیاری‌ها، اطلاع‌رسانی در برنامه سلامت مدارس، آموزش کشاورزان، روستاییان، فروشندگان سموم و عطاری‌ها در مورد ممنوعیت و خطرات استفاده از قرص برنج، ساخت مستندهای کوتاه تلویزیونی، کمپین اطلاع‌رسانی در رسانه‌های اجتماعی با پیام‌های ساده و طراحی و انتشار پوسترهای آموزشی می‌تواند برای آگاهی بخشی مردم نسبت به مصرف این قرص مؤثر باشد.