نگاه تک‌بعدی بحران را حل نمی‌کند

بامداد جنوب – داود علیزاده

در سال‌های اخیر، شهر بوشهر با بحران‌های جدی ترافیکی مواجه شده است؛ بحرانی که ریشه آن را باید در ضعف زیرساخت‌ها و عدم تناسب شبکه معابر با رشد جمعیت و افزایش چشمگیر حجم خودروها جست‌وجو کرد. یکی از اصلی‌ترین عوامل تشدید این وضعیت، پراکنش نامناسب خدمات شهری است؛ جایی که مراکز تجاری، آموزشی، درمانی و اداری، بدون برنامه‌ریزی متوازن، در محدوده‌های پرتراکم شهر متمرکز شده‌اند. این تمرکز سبب شده حجم بالایی از سفرهای کوتاه اما پرتکرار در مرکز شهر انجام شود و فشار مضاعفی بر خیابان‌های اصلی وارد آید. محدودیت مسیرهای جایگزین و کمبود گذرهای عرضی، شرایط را دشوارتر کرده و شبکه عبور و مرور را در ساعات اوج، به‌ویژه صبح‌ها و عصرها، در وضعیت قفل‌شدگی قرار داده است.

شهرداری بوشهر بارها اعلام کرده که ساخت گذرهای جدید می‌تواند فشار وارد بر گره‌های ترافیکی را کاهش دهد. پروژه‌هایی نظیر گذر شهید بیژن گرد، گذر مرکز تحقیقات، گذر غرب تنگک‌ها و اصلاح هندسی‌های ورودی شهر در چهار سال گذشته اجرا یا تکمیل شده و به گفته مسئولان، نقش قابل توجهی در کاهش بار ترافیک داشته‌اند؛ با این حال، شهردار بوشهر اذعان دارد روند اجرای گذرگاه‌های جدید همچنان با مشکلات مالی و معضل تملک اراضی روبه‌روست. حیدری، شهردار بوشهر، در نشست مشترک با پلیس راهور – که هم‌زمان با هفته نیروی انتظامی برگزار شد – ضمن تبریک این مناسبت و قدردانی از حافظان نظم و امنیت کشور، بر نقش رانندگان الگو در ارتقای فرهنگ ترافیکی تأکید کرد.

او در این نشست دو طرح کلیدی را از اولویت‌های شهرداری نام برد: گذر کارخانه‌جات که به کاهش بار ترافیکی خیابان طالقانی کمک می‌کند و گذر موزه دریانوردی که روان‌سازی جریان تردد در جنوب شهر را هدف گرفته است. حیدری گفت این گذرگاه‌ها با همکاری استانداری، ستاد مشترک و نیروی دریایی در حال پیگیری هستند و علاوه بر کارکرد شهری، از منظر پدافند غیرعامل نیز اهمیت دارند.

شهردار در ادامه با انتقاد صریح از عملکرد برخی دستگاه‌های خدمات‌رسان – ازجمله آب، برق، فاضلاب و مخابرات – اظهار داشت که حفاری‌های بدون زیرسازی مناسب، پس از پایان عملیات، موجب ایجاد چاله‌ها، افزایش تصادفات و شکل‌گیری ترافیک‌های مکرر می‌شود. او از این دستگاه‌ها خواست پس از اجرای عملیات، مسیرهای تخریب‌شده را در اسرع وقت ترمیم کنند تا مشکلات مردم به حداقل برسد.

حیدری همچنین فرهنگ‌سازی را عامل محوری در کاهش حوادث ترافیکی دانست و افزود که با همکاری شهرداری، پلیس راهور و صداوسیمای مرکز بوشهر می‌توان رفتار رانندگان و نحوه استفاده صحیح از معابر را ارتقا داد. او با تأکید بر این‌که تنها ایجاد زیرساخت کافی نیست، گفت آموزش دقیق، همراه با برخورد قانونی با متخلفان، شرط موفقیت در این مسیر خواهد بود.

در این نشست، رئیس پلیس راهور استان نیز بر اهمیت مشارکت مردمی تأکید کرد و «فرهنگ یاران ترافیک» را کسانی دانست که علاوه بر رعایت قوانین، الگویی برای دیگران هستند و نقش مستقیم در کاهش تصادفات و تلفات رانندگی ایفا می‌کنند. سرهنگ صادقی افزود که فرهنگ یار بودن تنها یک لقب نیست بلکه نشانه‌ای از بلوغ اجتماعی و ارزشی فراتر از اجرای قانون، به معنای نجات جان انسان‌هاست.

رئیس اداره آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهور استان بوشهر نیز با استناد به آمار بالای سوانح رانندگی، عامل انسانی را مهم‌ترین علت این حوادث معرفی کرد. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد ۷۰ درصد تصادفات به دلیل بی‌توجهی رانندگان به جلو رخ می‌دهد؛ عواملی مانند استفاده از تلفن همراه در حین رانندگی، مشغله‌های ذهنی ناشی از مسائل روزمره و حرکت با سرعت غیرمجاز، تمرکز راننده را کاهش داده و زمینه را برای وقوع حادثه فراهم می‌آورد. سرهنگ دوم چمن‌سرا هشدار داد که رفتارهای پرخطر و عدم رعایت سرعت مطمئنه، فرصت واکنش را از راننده می‌گیرد و او را در معرض آسیب‌های جدی قرار می‌دهد؛ آسیب‌هایی که علاوه بر خسارات مالی، پیامدهای جبران‌ناپذیری چون از دست رفتن جان و ایجاد خاطرات تلخ برای خانواده‌ها بر جا می‌گذارد.

وی همچنین بر ضرورت ارتقای آموزش‌های ترافیکی و فرهنگ‌سازی مداوم تأکید کرد و معتقد است رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، سنگ بنای کاهش آمار تصادفات است. در پایان این برنامه، از شماری از رانندگان فرهنگ‌یار به‌عنوان نمونه‌های رعایت مقررات و مشارکت مؤثر در ایجاد نظم و امنیت عبور و مرور، تجلیل شد.

با این همه، باید یادآور شد که تمرکز بیش از حد بر ساخت گذرگاه‌های جدید به‌عنوان راهکار اصلی کاهش بار ترافیک، می‌تواند نگاه چندبعدی و راهکارهای جامع را به حاشیه براند. تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که حتی گذرگاه‌های تازه احداث‌شده نیز – به‌دلیل نبود طرح جامع حمل‌ونقل، ضعف مدیریت هماهنگ و بی‌توجهی به توزیع صحیح کاربری‌ها – آثار محدود و کوتاه‌مدتی بر جریان ترافیک داشته‌اند.

مشکلات ساختاری همچون تمرکز مراکز درمانی و اداری در مناطق پرتراکم (به‌ویژه اطراف میدان امام خمینی، خیابان سنگی و مسیرهای منتهی به میدان قدس)، کمبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی، فقدان پارکینگ‌های طبقاتی و حفاری‌های غیر اصولی دستگاه‌های خدمات‌رسان، همچنان اصلی‌ترین گره‌های ترافیکی بوشهر را حفظ کرده‌اند.

بنابراین، پیش از آن‌که شهرداری بوشهر بر چند پروژه گذر جدید متمرکز شود، ضروری است رویکردی جامع‌تر در دستور کار قرار گیرد؛ رویکردی که ضمن رفع نیازهای زیرساختی، برنامه‌ای هماهنگ برای اصلاح فرهنگ رانندگی، بازنگری در الگوهای کاربری شهری و مدیریت یکپارچه میان همه نهادهای مسئول تدوین و اجرا کند. تنها در این صورت می‌توان امید داشت که بحران ترافیک بوشهر – که سال‌هاست به مسیر فرسایشی خود ادامه می‌دهد – جای خود را به جریان روان، ایمن و پایدار حمل‌ونقل شهری بدهد.