بورس شاخص ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار را از دست داد

بامداد جنوب – داوود علیزاده

ابر ریزش بازار در مرداد ۱۳۹۹، نقطه عطفی تلخ و به‌نوعی بدعتی ناخوشایند را در تاریخ بازار سرمایه ایران رقم زد. این رخداد، نه فقط یک سقوط مقطعی، بلکه شروع دوره‌ای پرتنش و طولانی از فراز و فرودهای شدید قیمتی بود؛ دوره‌ای که بسیاری از فعالان و سرمایه‌گذاران خرد و کلان، آن را با تلخی به خاطر دارند. در پنج سالی که از آن واقعه گذشته است، بازار سرمایه شاهد ۷ موج ریزشی بزرگ بوده است. این موج‌ها، که هر یک در زمان وقوع خود شوک بزرگی را به فعالان بازار وارد کرد، به روشنی نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاران همچنان در مسیر دستیابی به سود پایدار ناکام مانده‌اند. در میان فهرست تاریخی‌ترین ریزش‌های بازار سرمایه، شرایط این روزها جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است و حتی توانسته رتبه دوم ریزش‌ها را به خود اختصاص دهد. ریزش فعلی، که از خرداد ماه آغاز شده، هنوز نقطه پایان مشخصی ندارد و روند آن به گونه‌ای ادامه دارد که ابهام و نگرانی زیادی را ایجاد کرده است.

بازار سهام در روز شنبه نیز در فضای سنگین و بغرنج ناشی از اخبار سیاسی نگران‌کننده، به مسیر نزولی خود ادامه داد. شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران، در این روز با کاهش ۱.۴۶ درصدی مواجه شد و به سطح ۲,۳۹۶,۰۶۶ واحد رسید. این افت معنادار، هم‌زمان با کاهش ۰.۹۲ درصدی شاخص هم‌وزن همراه شد که خود نشانگر فشار فروش در گستره قابل توجهی از نمادهای بورسی است. نکته کلیدی اینکه این ریزش‌ها دقیقاً هم‌راستا با اخبار منفی سیاسی بودند، به ویژه خبر فعال‌سازی «مکانیزم ماشه» در تعطیلات که اثر روانی شدیدی بر بازار گذاشت و موجی از هیجان منفی و بدبینی را در میان سرمایه‌گذاران ایجاد کرد.

بررسی آمار و ارقام ارزش معاملات خرد، الگویی نوسانی و در برخی مواقع نزولی را در گردش پول بازار نشان می‌دهد. در این روز، ارزش معاملات خرد به حدود ۲,۰۰۰ میلیارد تومان یا همان ۲ همت رسید. اگر این عدد را در کنار میانگین ماهانه ۳,۰۰۰ میلیارد تومان یا ۳ همت قرار دهیم، می‌توان دریافت که از منظر نقدشوندگی و میزان مشارکت فعالان، بازار در وضعیت چندان مطلوبی قرار ندارد. کاهش این شاخص به‌وضوح بیانگر این است که تمایل برای ورود به معامله و ریسک‌پذیری در میان معامله‌گران کاهش یافته است. چنین رکودی معمولاً در دوره‌هایی که فضای بلاتکلیفی بر بازار حاکم است، مشاهده می‌شود و به نوبه خود می‌تواند شدت نوسانات آینده را افزایش دهد.

هم‌زمان با افت ارزش معاملات، روند خروج پول حقیقی از بازار نیز ادامه یافت. باز هم، خالص خرید حقوقی‌ها مثبت و معادل با فروش حقیقی‌ها شد و برای چندمین بار متوالی این رقم به محدوده منفی رسید. این موضوع به معنای فشار فروش مستمر است و بازگو می‌کند که سرمایه‌گذاران خرد در حال اتخاذ استراتژی خروج از بازار و حفظ نقدینگی خود هستند. جالب آن که این رفتار کاملاً همسو با خروج گسترده سرمایه از صندوق‌های درآمد ثابت است. طبق آمار، در پایان روز جاری، خروجی این صندوق‌ها به ۸,۸۰۰ میلیارد تومان یا ۸.۸ همت رسیده است. چنین خروج عظیمی از ابزارهای کم‌ریسک می‌تواند به دو شکل تفسیر شود: نخست، به معنای نیاز فوری سرمایه‌گذاران به نقدینگی برای پوشش ریسک پرتفوی خود در این شرایط پرابهام؛ دوم، نشانه‌ای از تغییر استراتژی برخی از بازیگران بازار که شاید در پی یافتن نقاط کف قیمتی برای ورود دوباره به سهام باشند. با وجود فشار فروش، بررسی‌ها نشان می‌دهد که خالص ورود پول به صندوق‌های سهامی همچنان مثبت است، موضوعی که می‌تواند بازتابی از نگاه بلندمدت برخی سرمایه‌گذاران به فرصت‌های آتی بازار باشد.

از منظر ارزش‌گذاری کلان نیز تحولات مهمی رخ داده است. شاخص قیمت به فروش (P/S) کل بازار به محدوده ۱.۲ واحد کاهش یافته، سطحی که برای نخستین بار در دهه گذشته مشاهده می‌شود. این افت، همسو با تعدیل پیش‌بینی درآمد شرکت‌ها برای سال جاری، حتی می‌تواند ادامه پیدا کند به گونه‌ای که نسبت پیش‌رو P/S تا سطح ۱.۰ نیز قابل تصور باشد. چنین نسبتی از منظر بسیاری از تحلیلگران می‌تواند نشانه‌ای از کف ارزشی بازار باشد، البته اگر متغیرهای بیرونی و ریسک‌های سیستماتیک اجازه دهند.

با وجود این تحلیل‌ها و امیدواری نسبی به کف قیمتی، واقعیت این است که خروج شدید نقدینگی از بازار، بدون در نظر گرفتن قیمت، فشار فروش گسترده‌ای را به بدنه بازار وارد کرده است. روز شنبه، شاخص کل بورس با افتی بیش از ۳۵ هزار واحد وارد کانال ۲.۳۹ میلیون واحد شد. این در حالی بود که در همان زمان، صندوق‌های طلا همگی با رشد همراه بودند. افزایش نرخ جهانی اونس طلا و صعود دوباره دلار، از عوامل اصلی رشد این صندوق‌ها بود که بر جذابیت آن‌ها نزد سرمایه‌گذاران افزود.

جزئیات معاملات این روز نیز قابل توجه بود. شاخص کل بورس تهران در پایان معاملات با کاهش ۳۵ هزار و ۳۴۴ واحدی معادل ۱.۴۵ درصد در سطح ۲ میلیون و ۳۹۵ هزار واحد ایستاد. شاخص هم‌وزن نیز با افت ۷ هزار و ۸۲۶ واحدی معادل ۰.۹۳ درصد به ۷۵۳ هزار واحد رسید. ارزش کل معاملات بازار به بیش از ۷۲ هزار میلیارد ریال بالغ شد و حجم معاملات به حدود ۱۶.۴۴ میلیارد سهم رسید.

در بین نمادها، «فملی»، «فولاد» و «خودرو» بیشترین تأثیر منفی را بر شاخص کل داشتند، در حالی که «خساپا» توانست بخش کوچکی از افت شاخص را جبران کند. همچنین در لیست پرمعامله‌ترین نمادها، «ایران‌خودرو»، «بانک ملت»، «سایپا»، «بانک تجارت» و «بانک صادرات ایران» در صدر قرار داشتند. نکته جالب اینکه نماد «خساپا» با رشد ۲.۶ درصدی تنها نماد بزرگ سبزپوش روز بود.

در مجموع، ارزش معاملات خرد سهام و صندوق‌های سهامی این روز به ۵,۰۱۳ میلیارد تومان رسید. در مقابل، صندوق‌های قابل معامله طلا همگی با بازده مثبت بسته شدند و روزی سبز را برای سرمایه‌گذاران این حوزه رقم زدند. بازده این صندوق‌ها، اغلب در محدوده ۳ تا ۶ درصد مثبت ثبت شد که در بستر کاهش سایر شاخص‌های بازار، جذابیت آن‌ها را دوچندان کرد.

با جمع‌بندی این رخدادها، می‌توان گفت که بازار سرمایه همچنان در دورانی حساس قرار دارد؛ دوره‌ای که عوامل سیاسی، اقتصادی و روانی آن را شکل می‌دهند. قدرت و سرعت واکنش بازار به اخبار منفی، کاهش ارزش معاملات، خروج پیوسته پول حقیقی، افت شاخص‌های کلیدی و جغرافیای قیمت‌گذاری پایین‌تر از میانگین‌های تاریخی، همگی نشان از شکنندگی ساختار فعلی دارند. در چنین فضایی، تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران بیش از پیش به تحلیل‌های چندجانبه و سنجش دقیق ریسک‌ها وابسته است.