آریاساسول، مرزهای تولید پلیمر را در جهان جابه‌جا کرد

بامدادجنوب – الهام بهروزی

صنعت پلیمر یکی از صنایعی است که به‌دلیل ویژگی‌های شگفت‌انگیز مواد پلیمری، امروز به یکی از ستون‌های اصلی تولید در جهان تبدیل شده است. این مواد نه‌تنها کیفیت و کارایی محصولات را افزایش داده‌اند؛ بلکه راهی برای کاهش چشمگیر هزینه‌های تولید باز کرده‌اند و از جاده‌های پرسرعت خودروسازی گرفته تا قفسه‌های رنگارنگ فروشگاه‌ها، رد پای خود را پررنگ کرده‌اند. این محصولات در خودروها وزن را سبک‌تر و مصرف سوخت را کمتر می‌کنند؛ در بسته‌بندی، سپری محکم در برابر ضربه و شرایط محیطی می‌سازند تا محتوا در امنیت کامل به دست مصرف‌کننده برسد.

پلیمرها را می‌توان به انواع مختلفی دسته‌بندی کرد که دو دسته اصلی آن شامل طبیعی و مصنوعی می‌شود. پلیمرهای طبیعی مانند لاستیک و سلولز در طبیعت یافت می‌شوند. پلیمرهای مصنوعی مثل نایلون و پلی‌اتیلن در آزمایشگاه تولید می‌شوند. هر یک از این انواع، ویژگی‌های خاص خود را دارند که آن‌ها را برای کاربردهای خاصی مناسب می‌کند.

در صنعت پلیمر، به هر دو دسته اهمیت زیادی داده می‌شود؛ اما پلیمرهای مصنوعی انعطاف بیشتری داشته و به همین دلیل کاربرد بیشتری پیدا کرده‌اند. یکی از پرکاربردترین مواد مصنوعی پلیمری، پلی‌پروپیلن است که به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد، جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف پیدا کرده است. همچنین، اطلاع از قیمت مواد pp برای تولیدکنندگان اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند بر هزینه تمام‌شده محصولات و برنامه‌ریزی‌های تولید تأثیرگذار باشد.

به عقیده کارشناسان حوزه انرژی، صنعت پلیمر امروزه تقریباً در همه جنبه‌های زندگی انسان نفوذ کرده است و در صنایعی چون صنعت خودروسازی، صنعت پزشکی، صنعت بسته‌بندی، صنعت الکترونیک، صنعت ساختمان و صنعت کشاورزی کاربرد بالایی دارد. وزن سبک، انعطاف‌پذیری، هزینه پایین تولید و مقاومت شیمیایی بالا باعث شده که پلیمرها گزینه‌ای عالی برای جایگزینی فلزات شوند.

بدیهی است تولید جهانی پلیمرها در دهه‌های اخیر با رشد چشمگیری مواجه شده است. عواملی مانند توسعه فناوری‎های جدید، افزایش تقاضا در صنایع مختلف و تغییرات سیاست‌های زیست‌ محیطی موجب شده‌اند که تولیدکنندگان به دنبال بهینه‌سازی فرایندهای تولید و ارائه محصولات پایدارتر باشند. امروزه کشورهای پیشرفته صنعتی مانند ایالات متحده، چین، آلمان و ژاپن از بازیگران اصلی بازار جهانی پلیمر به شمار می‌روند. این کشورها با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، تولید پلیمرهای پیشرفته و مهندسی‌شده را در اولویت قرار داده‌اند.

از سوی دیگر، توسعه سریع صنایع در کشورهای درحال‌ توسعه مانند هند، برزیل و ترکیه باعث افزایش تقاضای داخلی برای پلیمرها شده و تولید این مواد را در این کشورها نیز با رشد همراه کرده است. همزمان، تغییرات در سیاست‌های بین‌المللی و تحریم‌های اقتصادی برخی کشورها، تأثیر مستقیمی بر جریان تولید و صادرات پلیمر در جهان داشته است.

در این میان، ایران با در اختیار داشتن منابع عظیم نفت و گاز، یکی از تأمین‌ کنندگان اصلی مواد اولیه موردنیاز برای تولید پلیمرها محسوب می‌شود. صنعت پتروشیمی ایران به‌عنوان یکی از صنایع استراتژیک کشور، نقش مهمی در تأمین نیازهای داخلی و صادرات پلیمرها ایفا می‌کند. مجتمع‌های پتروشیمی متعددی در کشور فعال هستند که ظرفیت بالایی در تولید انواع پلیمرها، از جمله پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن، پلی‌وینیل‌کلراید (PVC) و پلی‌استایرن دارند.

بااین‌حال، چالش‌هایی مانند تحریم‌، محدودیت‌های انتقال فناوری و نیاز به توسعه زیرساخت‌های صنعتی موجب شده است که روند رشد این صنعت در ایران با موانعی همراه باشد. از سوی دیگر، تقاضای داخلی برای پلیمرها در حال افزایش است و صنایع بسته‌بندی، خودروسازی، لوازم خانگی و ساختمان‌سازی به‌طور مداوم به مواد پلیمری نیاز دارند. با توجه به این شرایط، توسعه زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی و تمرکز بر تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر، می‌تواند نقش ایران را در بازار جهانی پلیمر تقویت کند.

در حال حاضر، ایران سهم ۲۳ درصدی در تولید پلیمر در خاورمیانه دارد که بخش قابل‌توجهی از این محصولات در منطقه پارس جنوبی؛ یعنی پتروشیمی‌های آریاساسول، جم، جم‌پیلن، پادجم و… تولید می‌شود. به گفته هادی بحرینی، مهندس صنایع و کارشناس حوزه انرژی، آریاساسول و جم باکیفیت‌ترین پلیمرهای ایران را تولید می‌کنند.

این گفته بهانه‌ای شد تا با بحرینی که دانش‌آموخته رشته مدیریت در مقطع دکتری است، به گفت‌وگو بنشینیم. او در حال حاضر رئیس تعمیرات پیشگیرانه پتروشیمی آریاساسول، مدرس دانشگاه آزاد و مشاور مدیرعامل پتروشیمی جم‌پیلن است. هادی بحرینی بیش از ۱۶ سال است که در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی فعالیت می‌کند. ماحصل این گفت‌وگو در ادامه می‌آید.

پلیمر از محصولات مهمی است که امروز جهان از آن سخت استقبال کرده، خوشبختانه در منطقه پارس جنوبی با تأسیس پتروشیمی‌های آریاساسول، جم، مهر و پارس شاهد تولید قابل توجه بخشی از محصولات پلیمری هستیم، از این محصولات کدام مهم‌تر است و چرا؟

در شرایط تحریم‌های ظالمانه غرب بر روی فروش نفت، محصولات صنایع پتروشیمی یکی از مهم‌ترین منبع تأمین ازر مملکت هستند و پلیمرها به‌دلیل ارزش افروده بالا و شرایط آسان‌تر انبارش و انتقال، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. پلی‌استایرن و برخی گریدهای کمیاب پلی‌پرپیلن و پلی‌اتیلن از مهم‎ترین پلیمرهای تولیدی ایران هستند.

این محصولات چقدر در ارزآوری و درآمد پتروشیمی‌های فوق تأثیر دارد و کدام پتروشیمی در تولید این محصول پرطرفدار سهم بیشتری دارد؟

در شرایط خاص تحریم، محصولات صنایع پتروشیمی یکی از مهم‌ترین منبع تأمین ازر کشور هستند و پتروشیمی‌های آریاساسول، جم و پارس به‌عنوان بزرگ‎ترین شرکت‌های پلیمری ایران نقشی اساسی در تأمین ارز خارجی دارند.

در حال حاضر بازار پلیمر در اختیار کدام کشور است و سهم ایران از بازارهای جهانی پلیمر چقدر است؟

چین با تولید بیش از ۸۰ میلیون تن پلیمر در سال، بزرگ‎ترین تولیدکننده و با مصرف بیش از ۱۰۰ میلیون تن در سال، بزرگ‎ترین مصرف کننده جهان است که بازار پلیمر دنیا را در اختیار گرفته، در واقع چین قدرتمندترین کشور صنعت پلیمر دنیاست. ایران نیز با تولید حدوداً ۴.۵ میلیون تن و مصرف بیش از ۳ میلیون تن پلیمر در سال، سهم سه درصدی صنعت پلیمر دنیا را در دست دارد که این نشاندهنده عقب‌ماندگی ایران در این صنعت ارزآور است.

ظاهراً آریاساسول و جم توانسته‌اند که به بازارهای سودساز خود را نزدیک کنند، آیا محصولات تولیدی آن‌ها از نظر کیفی می‌تواند با پلیمرهای خارجی که با فناوری‌های نوین‌تر تولید شده‌اند، رقابت کنند؟

محصولات تولیدشده در پتروشیمی آریاساسول و جم از باکیفیت‌ترین پلیمرهای تولیدشده در دنیا محسوب می‌شوند که شهرت جهانی دارند. شرکت پلیمر آریاساسول با مدیریت قوی و نخبه، سیستم‌های به‌روز و یکپارچه و نیروی انسانی زبده توانسته هم در کیفیت محصول و هم در میزان تولید سالیانه، همه رکوردهای تولید را در سطح جهانی جابه‌جا کند. این موفقیت‌ها باعث افزایش توان رقابت در سطح منطقه و دنیا برای این شرکت شده است.

افزون بر آریاساسول، پتروشیمی جم و زیرمجموعه‌هایش چون پادجم و جم‌پیلن در صنعت پلیمر ایران چقدر مؤثر بوده‌اند؟

شرکت پتروشیمی جم به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های الفینی دنیا و یکی از کامل‌ترین پتروشیمی‌های زنجیره تولید پلیمر در منطقه و جهان به‌شمار می‎آید که بخش بزرگی از نیاز پلیمری ایران را تأمین و نقس بسزایی در صادرات غیرنفتی و تأمین ارز کشور دارد.

با افزوده شدن دیگر پتروشیمی پایین‌دست جم، یعنی توسعه پلیمر کنگان، آیا این شرکت در تولید محصولات پلیمری گوی سبقت را از دیگر پتروشیمی‌های پلیمری پارس جنوبی در فروش و درآمد و تولید خواهد ربود؟

توسعه پلیمر کنگان با هدف تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی و افزایش تولید پلی‌پروپیلن طراحی شده که بر روی تراز کردن کمبود پروپیلن کشور تمرکز دارد. این پروژه شامل دو طرح مهم PDH و پروپیلن است که در تکمیل زنجیره ارزش پتروشیمی جم نقش کلیدی ایفا خواهد کرد. به عقیده من، ظرفیت‌های استفاده نشده صنعت پلیمر کشور بسیار بالاست و پروژه توسعه پلیمر کنگان هیچ خلیلی در تولید و فروش دیگر شرکت‌های پلیمری ایجاد نخواهد کرد.

در این میان، عوامل بازمانده در مسیر تولید محصولات پلیمری وجود دارد که مانع‌زایی می‌کنند، به نظر شما مهم‌ترین این عوامل کدام است؟

مهم‌ترین عوامل بازدارنده و توسعه نیافتگی بیشتر صنعت پتروشیمی ایران، تحریم‌های ظالمانه آمریکا و غرب علیه ایران است. این تحریم‌ها باعث شده برخی شرکت‌های پتروشیمی در تأمین متریال، کاتالیست‎های انحصاری و تجهیزات مورد نیاز دچار مشکل و گاه کاهش یا توقف تولید بشوند. همچنین تحریم‌ها باعث دست نیافتن صنایع پتروشیمی به برخی از لایسنس‌‌های تولید محصولات جدید و گرانقیمت شده است. یکی دیگر از موانع تولید، عدم رشد متوازن تولید توتیلیتی و کسری خوراک در فصول سرد سال است که موجب کاهش ظرفیت یا توقف تولید و افزایش هزینه فرصت از دست رفته در این صنعت شده است.

محصولات پلیمری پارس جنوبی در حال حاضر در کدام صنایع و بخش‌ها کاربرد دارند؟

محصولات پلیمری تولید شده در پارس جنوبی در طیف وسیعی از صنایع کاربرد دارند، از جمله صنایع بسته‌بندی، صنعت خودروسازی، تجهیزات پزشکی، الکترونیک، صنعت ساختمان، صنایع نساجی، لوازم خانگی، البسه و کشاورزی و …

 برای کیفی‌ساری بیشتر این محصولات چه اقدامی باید کرد؟

صنعت پلیمر ایران برای ایجاد سودهی بیشتر و خلق ارزش بالاتر باید به سمت تولید پلیمرهای جدید و گرانقیمتی مانند پلیمرهای فلوروکربنی، پلی‌ایمیدها، پلی‌اتر اتر کتون، پلی‌فنیلن سولفاید و پلیمرهای هوشمند برود و همچنین صنایع پایین دستی پلیمر را توسعه دهد.

محصولات پلیمری در شرایط کنونی تا چه میزان به تخصص و دانش ایرانی گرایش پیدا کرده است؟

صنعت پتروشیمی در ایران بیش از شش دهه قدمت دارد و این تاریخچه باعث ارتقای تخصص و دانش ایران در این صنعت شده است، همچنین تحریم­ها با اینکه برای تولید و توسعه صنعت پتروشیمی ایجاد مشکل کرده است، ولی در عوض باعث افزایش دانش تولید تجهیزات و قطعات مورد نیاز صنعت نفت، گاز و پتروشیمی شده و این محدودیت‌ها حتی باعث شده برخی کاتالیست‌های مورد نیاز در این صنایع در کشور ساخته شوند و ایران در زمره تولید کنندگان برخی کاتالیست‌های خاص قرار بگیرد.