بوشهر و بافت ناکارآمد شهری

هم‌اینک چهار گونه بافت ناکارآمد به مساحت ۱۱۷ هزار هکتار بافت در محلات شهری کشور داریم که حداقل ۲۰ میلیون نفر از جمعیت کشور در آن‌ها سکونت دارند. گونه نخست به مساحت ۳۲ هزار و ۶۵۵ هکتار بافت تاریخی شهرهاست که شامل ابنیه تاریخی و معماری‌های دارای ارزش می‌شود. بالغ‌بر ۲.۵ میلیون نفر از مردم ایران در این قبیل بافت‌ها سکونت دارند. دومین بافت ناکارآمد که حاصل چند دهه ساخت‌وسازهای غیراصولی در مناطق پُرتراکم شهری است بافت میانی و فرسوده نام دارد که شامل ۸۲ هزار و ۳۳۳ هکتار با جمعیتی بالغ‌بر ۱۱ میلیون نفر می‌شود. در گونه سوم با سکونتگاه‌های غیررسمی مواجه هستیم که در حاشیه شهرهای بزرگ بدون رعایت اصول و ضوابط شهری ایجادشده‌اند. هم‌اینک ۶.۵ میلیون نفر از مردم کشور در ۶۰ هزار هکتار بافت غیررسمی حاشیه شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند. در چهارمین نوع، محلاتی در شهرهای مختلف وجود دارند که عموماً محروم‌ترین قشر جامعه تحت‌فشار عوامل اقتصادی و اجتماعی به آن‌ها پناه برده‌اند و سکونت گزیده‌اند که با مخاطرات جدی روبروست. این محلات در نواحی پرخطری نظیر زیر دکل‌های برق فشارقوی، روی تراشه ارتفاعات، کنار مسیل‌ها و حاشیه رودخانه‌های فصلی ایجادشده‌اند که برای ساکن آن‌ها هرگز امن نیست. برآوردهای قبلی نشان می‌دهد که حداقل ۳۰۰ هزار نفر از مردم کشور در محدود ۲۰ هزار هکتاری این نوع بافت سکونت دارند.

در قالب تصمیمات اخیر ستاد ملی بازآفرینی شهری مقررشده که ستادهای استانی و شهری بازآفرینی به‌سرعت در تمامی نقاط کشور فعال شوند تا برآورد دقیقی از وضعیت فعلی بافت‌های ناکارآمد ارائه دهند. تاکنون ۸۰۰ شهر دارای انواع بافت ناکارآمد در نقاط مختلف کشور شناسایی‌شده که باید برای احیا و کارآمد سازی آن‌ها با شهرداری‌ها و سایر دستگاه‌های مسئول به یک تفاهم مشترک برسند. دولت در گام دوم به دنبال اسکان مجدد و تغییر مکان زندگی ۲۰۰ هزار نفر از مردمی است که در دو هزار هکتار اراضی در معرض پُرخطر کشور سکونت دارند. این افراد باید با مطالعات دقیق به‌گونه‌ای به محلات جدید کوچ داده شوند که هیچ لطمه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نبینند. بدیهی است اجرای این طرح عظیم به تأمین مالی قوی و پشتیبانی لازم از سوی دستگاه‌های مختلف نیاز دارد.

در این راستا باید بررسی شود استان بوشهر با توجه به ۱۰ شهرستان، دارای چه مقدار بافت سه‌گانه غیر کارآمد است؟ باید یک آمار به تفکیک وجود داشته باشد تا امکان مداخله روشن و مشخص را با توجه به محدود بودن منابع بدهد. این تفکیک باید توسط شهرداری‌ها، سازمان‌های آب و فاضلاب، مراکز خدمات درمانی و بهداشتی و سایر نهادهای مسئول به‌سرعت صورت گیرد. با توجه به طرح دولت برای مداخله و بهبود چنین مناطقی و محلاتی باید مدیران استانی در زمانی کوتاه اقدام به تفکیک و مشخص کردن چنین محلاتی بکنند.

باید بررسی شود محلاتی که در استان دسترسی به شبکه دفع فاضلاب ندارند و یا در معرض انواع آلودگی‌های صنعتی و طبیعی قرار گرفته‌اند، به چه میزان است؟ در مرحله نخست ۱۰۰ محله با چنین ویژگی‌هایی در نقاط مختلف کشور شناسایی‌شده که هم‌اینک جمعیت کثیری در آن‌ها سکونت دارد. باید دید سهم استان بوشهر در این پایش به چه میزان است؟