یک نفس مانده تا زندگی

بامدادجنوب_داود علیزاده

نخستین سمپوزیوم پیشگیری از خودکشی در استان بوشهر با حضور رئیس کل دادگستری استان، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم، اساتید دانشگاه، روان‌شناسان و کارشناسان حوزه سلامت روان در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر برگزار شد. این رویداد علمی با هدف ایجاد هم‌افزایی میان نهادهای علمی، قضائی و اجرایی به منظور کنترل و کاهش آسیب‌های روانی و اجتماعی برگزار و از سوی سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره استان بوشهر برنامه‌ریزی شد. این نشست علمی در سه بخش سخنرانی‌های علمی، ارائه مقالات پژوهشی و کارگاه‌های آموزشی به بررسی این مشکل در استان پرداخت. در حاشیه این رویداد نمایشگاه کتاب و پوستر‌های پژوهشی با موضوعات «روان‌شناسی پیشگیرانه»، «رفتار‌های پرخطر در نوجوانان»، «نقش خانواده در تاب‌آوری روانی» و «نوآوری‌های فناورانه در سلامت روان» برپا شد.

رئیس کل دادگستری استان بوشهر در این همایش با اشاره به ضرورت بازنگری سیاست‌های اجتماعی در حوزه پیشگیری از خودکشی، نقش دستگاه قضا را فراتر از نهاد رسیدگی قضائی دانست و تأکید کرد که دادگستری امروز از مقام رسیدگی به جایگاه صیانت از حیات انسانی ارتقا یافته است.

مهدی مهرانگیز برگزاری این سمپوزیوم را اقدامی هوشمندانه و ضروری برای مواجهه دقیق و چندبعدی با پدیده خودکشی توصیف کرد و گفت: این مسئله صرفاً پزشکی یا روانی نیست، بلکه دارای ابعاد اجتماعی، قضائی و انسانی است که نیازمند درک عمیق و اقدام هماهنگ تمامی دستگاه‌هاست.

به گفته وی هیچ نهادی مانند دادگستری در تماس مستقیم با لایه‌های پنهان بحران‌های خانوادگی و اجتماعی قرار ندارد. او تأکید کرد که دادگستری استان بوشهر خود را موظف می‌داند نه‌تنها به رسیدگی قضائی، بلکه به پیشگیری هدفمند و فعالانه از پدیده خودکشی نیز بپردازد.

مهرانگیز کاهش خودکشی را نتیجه همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط دانست و به اقداماتی چون نظارت قضائی مستمر بر پرونده‌های خانوادگی در معرض خطر، ارجاع هوشمندانه به مراکز مشاوره و بهزیستی و همکاری میان دادگستری، علوم پزشکی، آموزش و پرورش و نیروی انتظامی برای مداخله زودهنگام اشاره کرد.

رئیس کل دادگستری استان بوشهر بازطراحی برنامه‌های پیشگیرانه در مناطق مختلف استان را ضروری دانست و خطاب به دستگاه‌های مربوطه گفت که کاهش چنددرصدی آمار خودکشی نباید موجب رضایت و توقف اقدامات شود.

او تأکید کرد که هدف باید ریشه‌کنی کامل این پدیده باشد، چراکه هر مورد خودکشی، به‌معنای نابودی یک حیات انسانی است.

وی تطبیق آمارهای قضائی با داده‌های سازمان‌های تخصصی از جمله پزشکی قانونی، بهزیستی و علوم پزشکی، رصد شاخص‌های هشداردهنده مانند خشونت خانگی و اختلافات زناشویی، ایجاد مسیرهای ارجاع سریع میان دادگاه‌ها و مراکز روان‌شناسی و برگزاری دوره‌های آموزشی برای قضات و کارکنان جهت شناسایی افراد در معرض خطر را از اولویت‌های اجرایی دستگاه قضائی برشمرد.

مهرانگیز خودکشی را نه یک بحران فردی، بلکه بازتاب فشارهای ساختاری و ضعف پیوندهای اجتماعی دانست و یادآور شد که نقش دادگستری در میانجی‌گری پرونده‌های خانوادگی، حمایت از زنان و جوانان آسیب‌پذیر و هدایت افراد در معرض خطر، نقشی غیرقابل جایگزین است.

وی از تشکیل کارگروه تخصصی پیشگیری از خودکشی در معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان بوشهر خبر داد.

این کارگروه با حضور نمایندگان سازمان بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی، آموزش و پرورش و اندیشکده روان‌شناسی قضائی در حال تدوین طرح جامع پیشگیری از خودکشی در مدارس استان است.

در ادامه نشست، مجید آرامی معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان بوشهر ضمن تحلیل ابعاد قضایی و اجتماعی پدیده خودکشی تأکید کرد که پیشگیری مؤثر، نیازمند بازسازی رابطه خانواده و بازنگری در نظام حمایتی جامعه است.

او گفت پدیده خودکشی را باید از زاویه‌های روان‌شناختی، اجتماعی، قضایی و پزشکی هم‌زمان مورد بررسی قرار داد، زیرا هر مورد از آن نشانه ضعف در پیوندهای انسانی و فروپاشی سازوکارهای حمایت عاطفی است. آرامی افزود که دستگاه قضایی با شناسایی منازعات خانوادگی در مراحل ابتدایی و ارجاع هدفمند به مشاوران می‌تواند نقشی کلیدی در پیشگیری ایفا کند.

وی توسعه مطالعات میان‌رشته‌ای میان حوزه‌های روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، حقوق و اقلیم‌شناسی اجتماعی را ضروری دانست تا الگوهای بومی‌شده برای مداخله طراحی شود. آرامی پیشنهاد کرد داده‌های فصلی و تحصیلی در استان تحلیل شود تا بتوان مداخلات زمان‌بندی‌شده و هدفمند را در دوره‌های بحرانی، از جمله ماه‌های پایانی سال تحصیلی، طراحی کرد. طبق گفته او، طرح جامع پیشگیری از خودکشی در استان بوشهر با همکاری دستگاه‌های علمی و اجرایی در مراحل نهایی است و شامل بسته‌های آموزشی برای والدین، معلمان و دانش‌آموزان، مسیرهای ارجاع فوری به مراکز خدمات روانی و ایجاد بانک داده برای پایش مداوم وضعیت روانی جامعه خواهد بود.

در حاشیه این رویداد نیز رئیس سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره استان بوشهر گفت: نشست امروز، یک گردهمایی علمی‌ـ‌تخصصی و در واقع یک همنشست حرفه‌ای بود که با حضور استادان حوزه‌های روان‌پزشکی، روان‌شناسی، خدمات مشاوره‌ای و بهداشت روان برگزار شد.

دکتر علی پولادی ریشهری در ادامه افزود: سمپوزیوم شامل چند بخش بود و برنامه‌ها در دو محور اصلی سخنرانی و پوستر ارائه شد. در بخش صبح، چند مقاله علمی و دوازده پوستر تخصصی توسط پژوهشگران این حوزه معرفی شد. یافته‌ها و نتایج این پژوهش‌ها به‌زودی در موقعیت‌های کاربردی و در اختیار جامعه هدف قرار خواهد گرفت تا در ارتقای سلامت روان و پیشگیری از آسیب‌های رفتاری مؤثر باشد.

به گفته وی هدف این برنامه، تقویت آگاهی عمومی در زمینه رفتارهای خودتخریبی و کمک به ساختن زندگی سالم‌تر برای افراد است. در ادامه، دو کارگاه تخصصی نیز پیش‌بینی شده که عصر امروز در دانشگاه پیام نور بوشهر برگزار می‌شود. ثبت‌نام انجام شده و کارگاه‌ها را دو تن از متخصصان برجسته این حوزه اجرا خواهند کرد. امید می‌رود این سمپوزیوم و برنامه‌های مکمل آن، گامی مؤثر در جهت پیشگیری از آسیب‌های روانی و ارتقای سلامت جامعه باشد.

عباس حمزوی، مدیر اندیشکده روان‌شناسی قضایی و دبیر کارگروه پیشگیری از خودکشی دادگستری استان بوشهر، نیز در سخنرانی خود به بررسی ابعاد روان‌شناختی «عصر اضطراب جمعی» پرداخت و گفت که باید خودکشی را محصول تعامل پیچیده میان عوامل زیستی، روانی، اجتماعی و ساختاری دانست.

او بر نقش فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی در شناسایی زودهنگام و مداخله هدفمند تأکید کرد و افزود که بهره‌گیری از سامانه‌های تحلیلی می‌تواند مسیر پیشگیری را علمی‌تر و دقیق‌تر سازد.

در پایان، شرکت‌کنندگان بر ضرورت نهادینه‌سازی فرهنگ پیشگیری، گسترش همکاری میان نهادهای حاکمیتی و علمی و طراحی سیاست‌های مبتنی بر داده در حوزه سلامت روان تأکید کردند. این سمپوزیوم با ارائه بیش از بیست مقاله علمی و مروری از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی استان بوشهر و سایر استان‌ها همراه بود و به‌عنوان گامی مهم در جهت همگرایی سیاست‌گذاری و رویکردهای علمی در مسیر کاهش آسیب‌های اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفت.