چطور با کودک زودرنج خود رفتار کنیم؟

کودک زودرنج، کودکی است که به سرعت از حرف یا رفتار دیگران ناراحت می‌شود، گریه می‌کند، قهر می‌کند یا خودش را کنار می‌کشد. این ویژگی اگر به‌درستی مدیریت نشود، ممکن است در آینده به ضعف عزت‌نفس، اضطراب اجتماعی یا گوشه‌گیری منجر شود؛ اما خبر خوب این است که با شناخت درست و رفتارهای مناسب والدین، می‌توان به کودک کمک کرد تا احساساتش را بهتر بشناسد و کنترل کند.

اولین گام در مواجهه با کودک زودرنج، پذیرش و درک احساسات اوست. بسیاری از والدین با جملاتی مثل «گریه نکن!»، «این‌که چیزی نبود!» یا «تو خیلی حساس شدی» سعی می‌کنند کودک را آرام کنند؛ اما این جملات نه‌تنها کمکی نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود کودک احساس کند درکش نمی‌کنند و احساساتش نادیده گرفته‌شده‌اند. در عوض، بهتر است بگویید: «می‌فهمم که ناراحت شدی.» و یا «حق داری اذیت بشی، بگو چی شده؟»

با این روش، کودک یاد می‌گیرد که احساساتش طبیعی هستند و می‌تواند درباره آن‌ها صحبت کند. باید در نظر داشته باشیم کودکان زودرنج اغلب نمی‌دانند چطور احساساتشان را بیان کنند. والدین می‌توانند با بازی، نقاشی، کتاب‌خوانی یا گفت‌وگو به آن‌ها کمک کنند تا نام احساساتشان را یاد بگیرند: غم، خشم، ناراحتی، ترس، شرمندگی و… مثلاً بعد از یک موقعیت ناراحت‌کننده از کودک بپرسید: «الان بیشتر ناراحتی یا عصبانی؟» و یا «دوست داری در موردش برام بگی؟»

یادگیری واژگان احساسی به کودک کمک می‌کند به‌جای رفتارهای هیجانی، حرف بزند و توضیح دهد. هیچ‌گاه کودک را با واژه‌هایی مثل «لوس»، «ناراحت‌کنک»، «ضعیف» یا «حساس» صدا نزنید. این برچسب‌ها باعث آسیب جدی به اعتمادبه‌نفس کودک می‌شود. به‌جای تمرکز روی رفتار منفی، روی راه‌حل تمرکز کنید. مثلاً به‌جای گفتن «بازم گریه کردی!» بگویید: «بیا باهم یه راه پیدا کنیم که وقتی ناراحت شدی، آروم‌تر شی.»

کودکان زودرنج نیاز دارند یاد بگیرند در موقعیت‌های مختلف چطور واکنش مناسب نشان دهند. والدین می‌توانند با نقش‌بازی یا داستان‌گویی، موقعیت‌هایی را شبیه‌سازی کرده و راه‌حل‌های مختلف را تمرین کنند. مثلاً اگر کسی حرفی زد که ناراحتش کرد، به‌جای گریه یا قهر، چه‌کارهایی می‌شود کرد؟

کودکان از والدین خود الگو می‌گیرند. اگر پدر یا مادر در موقعیت‌های ناراحت‌کننده با خشم یا دلخوری شدید واکنش نشان دهند، کودک نیز همین شیوه را یاد می‌گیرد. در عوض، اگر والدین احساساتشان را به شیوه‌ای سالم بیان کنند، کودک هم از آن الگو می‌گیرد. مثلاً وقتی ناراحت هستید بگویید: «من الان ناراحتم، کمی زمان می‌خوام تا آروم بشم.»

کودکان زودرنج معمولاً نیاز به تأیید بیشتری دارند. با تأکید بر توانایی‌ها، نقاط قوت و تلاش‌های او، حس ارزشمندی را در کودک تقویت کنید. مثلاً بگویید: «دیدم امروز وقتی ناراحت شدی، رفتی نقاشی کشیدی. کارت عالی بود!» «خیلی خوبه که تونستی به من بگی چه چیزی ناراحتت کرده.»

اگر حساسیت کودک به‌قدری شدید است که عملکرد روزمره‌اش را مختل می‌کند یا باعث انزوای اجتماعی شده، بهتر است با یک روانشناس کودک مشورت کنید. گاهی زودرنجی نشانه‌ای از اضطراب، افسردگی یا سایر مسائل عاطفی عمیق‌تر است.

کودک زودرنج بیش از هر چیز به درک، حمایت و آموزش نیاز دارد. با صبر، همدلی و تربیت عاطفی، می‌توان به او کمک کرد تا قوی‌تر، آگاه‌تر و متعادل‌تر رشد کند. به یاد داشته باشیم که حساسیت بالا، اگر درست هدایت شود، می‌تواند در آینده به همدلی، خلاقیت و عمق عاطفی تبدیل شود.