واکنش جهان به موافقت حماس با آتش‌بس

پذیرش طرح آتش‌بس از سوی حماس، پس از ماه‌ها جنگ و بن‌بست در غزه، موجی از واکنش‌های بین‌المللی را به دنبال داشته است؛ موجی که میان امید به آغاز صلح و تردید نسبت به نیت‌ها و پیامدهای سیاسی این تصمیم در نوسان است.

نخستین واکنش از واشنگتن بود؛ جایی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و طراح طرح جدید صلح، از گامی مهم و تاریخی سخن گفت و بر توقف فوری بمباران غزه تأکید کرد. طرح او که در ظاهر پایان جنگ را هدف گرفته، در لایه‌های سیاسی‌تر، به دنبال تعریف تازه‌ای از آینده فلسطین است؛ طرحی که اداره غزه را به نهادی فرافلسطینی با مشارکت خود ترامپ و تونی بلر می‌سپارد. همین بخش از طرح، مخالفت‌هایی جدی را در درون و بیرون از منطقه برانگیخته است.

در مقابل، حماس با زبانی محتاط اما مثبت، ضمن استقبال از تلاش‌های ترامپ، تأکید کرده که اداره غزه باید به هیأتی فلسطینی از تکنوکرات‌های مستقل سپرده شود. این موضع‌گیری از یک سو نشان از واقع‌گرایی بیشتر این جنبش دارد و از سوی دیگر، تلاشی است برای حفظ جایگاه سیاسی‌اش در روند آینده فلسطین.

ترکیه از نخستین کشورهایی بود که این تحول را گامی به‌سوی صلح دائمی خواند. اردوغان از بلوغ سیاسی حماس سخن گفت و ابراز امیدواری کرد که این روند، به بازتعریف روابط منطقه‌ای بینجامد. قطر نیز که در ماه‌های گذشته نقش فعالی در میانجی‌گری ایفا کرده، ضمن استقبال از موضع حماس، از آغاز هماهنگی با مصر و آمریکا برای تکمیل مذاکرات خبر داد. دوحه همچنین از آمادگی حماس برای آزادی همه گروگان‌ها در چارچوب طرح یادشده تمجید کرد؛ نشانه‌ای که می‌تواند مسیر اعتمادسازی را هموار کند.

اما در سوی دیگر، اسرائیل با احتیاط و حتی نگرانی به این تحولات می‌نگرد. نتانیاهو در واکنشی غیرمنتظره، از موضع ترامپ نسبت به پاسخ حماس شوکه شده است. تل‌آویو این اقدام را نه پذیرش طرح، بلکه رد مشروط آن می‌داند و بیم دارد که برداشت مثبت واشنگتن، موجب تقویت جایگاه سیاسی حماس شود. منابع اسرائیلی گفته‌اند نخست‌وزیر به دنبال هماهنگی فوری با آمریکا برای اصلاح برداشت‌ها از پاسخ حماس است.

در جهان عرب، مواضع همچنان دوگانه است. مصر از یک‌سو از پذیرش طرح استقبال کرده و از سوی دیگر، بر لزوم خلع سلاح حماس تأکید دارد، نشانه‌ای از تداوم نگرانی‌های قاهره درباره توازن امنیتی در مرزهای رفح. عربستان تاکنون موضعی محتاط گرفته و تنها از هر گامی در مسیر توقف خونریزی حمایت لفظی کرده است.

واکنش اروپا و روسیه نیز عمدتاً در چارچوب دیپلماسی محتاطانه بوده است. اتحادیه اروپا، این تحول را امیدبخش اما شکننده خوانده و کرملین نیز با تأکید بر ضرورت حضور نمایندگان واقعی فلسطینی در هر طرح آینده، تلویحاً نسبت به تمرکز بیش از حد طرح ترامپ بر چهره‌های غیرفلسطینی انتقاد کرده است.

در نهایت، آنچه امروز در برابر جامعه جهانی قرار دارد، صرفاً یک توافق نظامی نیست، بلکه آزمونی ست برای میزان صداقت قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی در پیگیری تلاش برای پایان صلح‌آمیز بحران غزه. هر چند واکنش‌ها به تصمیم حماس، بیش از آنکه درباره جنگ غزه باشد، درباره نحوه مواجهه جهان با مفهومی به نام حق تعیین سرنوشت فلسطینی‌ها است. پذیرش آتش‌بس، اگرچه گامی مهم تلقی می‌شود، اما تا زمانی که ساختارهای سیاسی و امنیتی این بحران دگرگون نشود، صلح همچنان رؤیایی معلق میان بی‌اعتمادی و مصلحت خواهد ماند.