آموزش، کلید طلایی توسعه ایران
سرمایه‌گذاری هوشمند، هدفمند و نظام‌مند در وزارت آموزش‌وپرورش، راه برون‌رفت ریشه‌ای ایران از مشکلات در بلندمدت است. این ادعا شاید در نگاه اول جسورانه یا حتی اغراق‌آمیز به نظر برسد، اما نه به‌صورت مطلق، بلکه در تعامل با دیگر راه‌حل‌ها، می‌تواند تحولات عظیمی در رشد همه‌جانبه کشور رقم بزند. برای کشوری مثل ایران که بودجه‌اش عمدتاً بر پایه نفت تنظیم می‌شود، این ایده ممکن است غیرواقعی یا شعارگونه جلوه کند؛ اما پرسش اینجاست: آیا رشد یک کشور به نیروی انسانی متخصص و کارآمد وابسته است یا به منابع زیرزمینی مانند نفت و گاز؟
به باور من، بررسی چند نمونه موفق از کشورهایی که با تمرکز بر آموزش‌وپرورش به پیشرفت‌های چشمگیر رسیده‌اند، این موضوع را ملموس‌تر می‌کند. چرا کشورهای توسعه‌یافته روی آموزش سرمایه‌گذاری کرده‌اند و چه مسیری را پیموده‌اند؟ اخیراً در یکی از سخنرانی‌های دکتر محمود سریع‌القلم، نکته‌ای توجهم را جلب کرد: «صبر و حوصله» کشورهای پیشرفته. او مثال‌هایی آورد، ازجمله سال‌ها تلاش انگلیس برای احداث خطوط تلگراف در جهان. این نشان می‌دهد که حل مشکلات کلان و حتی خرد یک کشور نیازمند نگاهی دوراندیشانه، تحقیق دقیق و بررسی همه‌جانبه عوامل مستقیم و غیرمستقیم است تا خطاها به حداقل برسند.
کره جنوبی را در نظر بگیرید. در سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۳، این کشور درگیر جنگی ویرانگر بود؛ با فقر گسترده، زیرساخت‌های نابودشده و مشکلات اقتصادی فراوان؛ اما چگونه در کمتر از نیم‌قرن به یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان تبدیل شد؟ یا فنلاند؛ کشوری که در اوایل قرن بیستم عمدتاً کشاورزی بود، با منابع محدود و مشکلات اقتصادی. چه شد که امروز از نظر شاخص توسعه انسانی در بالاترین سطوح قرار دارد، برابری اجتماعی و اقتصادی‌اش زبانزد است و سال‌هاست در «گزارش جهانی شادی» به‌عنوان شادترین کشور دنیا معرفی می‌شود؟
نمونه‌های موفق کم نیستند، اما به همین دو بسنده می‌کنم و به چند دلیل کلیدی نقش آموزش‌وپرورش پیشرفته در توسعه یک کشور می‌پردازم. نخست، آموزش باکیفیت نیروی کاری ماهر و خلاق پرورش می‌دهد. ایران می‌تواند با تقویت مهارت‌های فنی و نوین، وابستگی به نفت را کاهش دهد و به اقتصادی دانش‌بنیان، متنوع و پایدار دست یابد. توسعه منابع انسانی، بی‌تردید، رکن اصلی بالندگی یک کشور است.
دوم، اگر مدیریت کلان آموزش‌وپرورش به‌صورت علمی و نظام‌مند بر تقویت آگاهی و فرهنگ شهروندی دانش‌آموزان تمرکز کند، نتیجه‌اش نسلی آگاه، مشارکت‌جو و مسئولیت‌پذیر خواهد بود. این نسل می‌تواند در بلندمدت ضعف‌های مدیریتی را برطرف کند. حتماً دیده‌اید که گاهی یک اداره یا سازمان با تغییر مدیریت در چند سال متحول شده است. مدیریت در دنیای امروز یک علم است و رعایت اصول آن در هر سازمانی بدیهی و ضروری.
من، به‌عنوان عضوی از بدنه آموزش‌وپرورش، باور دارم تا زمانی که وضعیت حقوق و دستمزد معلمان، امکانات رفاهی و آموزشی، محتوای درسی، نحوه اجرا و انتقال آن و سطح انگیزه و مشارکت دانش‌آموزان به همین منوال باشد، نباید انتظار تحولات بزرگ در اقتصاد، صنعت و توسعه‌یافتگی کشور داشت. این موضوع تخصصی است و نیاز به کارگروه‌های تحقیقاتی دارد. حل این چالش کلان در یک یادداشت نمی‌گنجد، اما امیدوارم این نوشته تلنگری برای متولیان باشد. آرزو دارم ایران عزیز در عرصه‌های علمی و اقتصادی بدرخشد؛ آرزویی که همه ما در آن شریکیم.