فلزات اساسی بین فرصت صادرات و بحران انرژی
صنعت فلزات اساسی ایران، شامل فولاد، مس و آلومینیوم، یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور و ستون اصلی بازار سرمایه به شمار می‌رود. این صنعت سهم قابل توجهی از ارزش بازار بورس تهران و صادرات غیرنفتی دارد و تأثیر آن بر رشد اقتصادی مستقیم و ملموس است. با این حال، در سال‌های اخیر مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی، شرایط فعالیت این صنعت را پیچیده و پرریسک کرده است.
در عرصه جهانی، تغییرات تقاضا و قیمت‌ها به شدت بر بازار اثر گذاشته‌اند. چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده فولاد و مس، با کاهش رشد اقتصادی و محدودیت‌های زیست‌محیطی، فشار نزولی بر قیمت‌ها وارد کرده است. با وجود این، بازارهای نوظهور مثل هند و ترکیه همچنان فرصت‌هایی برای صادرات ایران ایجاد می‌کنند. البته تحریم‌ها، مشکلات حمل‌ونقل و هزینه‌های بالاتر، بخش بزرگی از این پتانسیل را محدود کرده‌اند.
نرخ ارز، به ویژه برای شرکت‌های صادرات‌محور، یکی از کلیدی‌ترین پارامترهای سودآوری است. رشد نرخ ارز معمولاً موجب افزایش درآمد ریالی این شرکت‌ها می‌شود و توان رقابتی آن‌ها را تقویت می‌کند، اما نوسان شدید و تصمیمات غیرشفاف ارزی، برنامه‌ریزی مالی را دشوار می‌سازد. مباحثی چون ادغام نرخ نیمایی با نرخ آزاد، در صورت اجرای صحیح، می‌تواند به شفافیت بیشتر و پیش‌بینی‌پذیری کمک کند. برای کنترل ریسک، استفاده از ابزارهای مالی مانند قراردادهای آتی ضروری است.
با این‌حال، مهم‌ترین چالش این صنعت بحران انرژی است. در تابستان و زمستان با قطعی‌های برق و گاز، ظرفیت تولید به شدت افت می‌کند و درآمد شرکت‌ها کاهش می‌یابد. مشکلات زیرساختی، کمبود سرمایه‌گذاری در تولید انرژی و دشواری تأمین تجهیزات به دلیل تحریم‌ها، این بحران را مزمن کرده است. برخی شرکت‌ها مانند فولاد مبارکه به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کرده‌اند، اما موفقیت این برنامه‌ها بدون حمایت جدی دولت و مشارکت بخش خصوصی امکان‌پذیر نیست. محدودیت‌های آب و حمل‌ونقل نیز موانع جدی برای تحقق ظرفیت اسمی تولید به شمار می‌روند.
ریسک‌های ژئوپلیتیکی و تحریم‌ها همچنان دامنه فعالیت بین‌المللی شرکت‌های ایرانی را محدود می‌کنند. تحریم‌ها مانع جذب فناوری‌های نوین و سرمایه‌گذاری خارجی می‌شوند و هزینه‌های صادرات را بالا می‌برند. علاوه بر رقابت سخت با تولیدکنندگان قدرتمندی چون چین، نااطمینانی ناشی از تنش‌های منطقه‌ای می‌تواند مسیرهای تجاری را مختل سازد. در داخل نیز تورم بالا و سیاست‌های اقتصادی ناپایدار بر ثبات بازار اثر منفی می‌گذارند.
شاخص گروه فلزات اساسی در بورس تهران این سال با نوسانات زیادی همراه بوده است. سهام صادرات‌محور بیشترین همبستگی را با نرخ ارز دارند و هر بهبود در وضعیت ارزی می‌تواند ارزش سهام این شرکت‌ها را بالا ببرد. سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت با تحلیل تکنیکال می‌توانند از نوسانات کوتاه‌مدت بهره ببرند، اما سرمایه‌گذاران بلندمدت باید به ریسک‌های انرژی و سیاست‌های کلان اقتصادی توجه ویژه داشته باشند.
فرصت‌های صادراتی این صنعت چشمگیر است. گسترش حضور در بازارهای نوظهور، تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی، استفاده از قراردادهای بلندمدت، سرمایه‌گذاری در لجستیک و توجه به روندهای جهانی مانند تولید فلزات سبز، می‌تواند سهم ایران را در تجارت جهانی افزایش دهد.
در مجموع، صنعت فلزات اساسی ایران ترکیبی از پتانسیل رشد و ریسک‌های جدی است. تمرکز بر شرکت‌های صادرات‌محور، مدیریت ریسک ارزی با ابزارهای نوین، سرمایه‌گذاری در بهبود زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل و اصلاح سیاست‌های حمایتی می‌تواند مسیر این صنعت را هموارتر سازد. با سیاست‌گذاری دقیق، این بخش ظرفیت آن را دارد که نه تنها در بازار سرمایه، بلکه در بازار جهانی نیز جایگاه خود را ارتقا دهد.