جدیت پارس‌جنوبی در  مدیریت منابع آبی

بامداد جنوب: صنعت پتروشیمی از صنایع نیازمند به آب و آب‌بر شناخته می‌شود. البته میزان مصرف آب در این صنعت در مقایسه با بخش کشاورزی بسیار اندک است و نمی‌توان مدعی شد که این صنعت هم به بحران بی‌آبی کشور دامن زده است؛ چراکه به عقیده‌ کارشناسان انرژی، صنعت پتروشیمی سالانه ۳۳۵ میلیون مترمکعب آب مصرف می‌کند. از این مقدار، ۴۷ درصد معادل ۱۵۷ میلیون مترمکعب سهم مجتمع‌های مستقر در عسلویه است که از منابع آب خلیج فارس برداشت می‌شود.

همچنین بنا به ادعای این کارشناسان، سهم پتروشیمی از کل مصرف آب کشور، ۶۳ میلیون مترمکعب معادل ۱۸ روز مصرف آب تهران است. اگر کل آب مصرفی صنعت پتروشیمی در کشور را هم در نظر بگیریم، درمی‌یابیم که سهم صنعت پتروشیمی از کل آب مصرفی کشور تنها ۳ دهم درصد است که البته برخی از پتروشیمی‌ها با استفاده از شیوه‌ها و فناوری‌های نوین با تسویه پساب‌های خود در مصرف آب بسیار هوشمندانه‌تر گام برداشته‌اند ولی با همه این‌ها در مقابل عده‌ای از کارشناسان معتقدند که صنایع پتروشیمی در پارس جنوبی، معادل دو استان آب مصرف می‌کنند که می‌توان این مساله را با رفتن به سمت فناوری و دانش روز مدیریت کرد. به عقیده این افراد، بخاری را که به‌عنوان یک منبع حرارتی در فرایندهای مختلف تولید پتروشیمی استفاده می‌شود، می‌توان بازیابی کرد!

بدیهی است که بیشترین مصرف آب در میان صنایع پتروشیمی به واحدهای تولید اوره و آمونیاک و واحدهای تولید الفین (شامل اتیلن و پروپیلن) اختصاص دارد. این دو دسته از واحدها به دلیل فرایندهای تولیدی خود، نیاز بیشتری به آب دارند. علاوه بر این، واحدهای GTO (تولید اتیلن و پروپیلن از متانول) و واحدهای الفین (تولید اتیلن و پروپیلن از شکست حرارتی نفتا) نیز میزان آب مصرفی مشابهی دارند. در مقایسه بین واحدهای تولید پلیمرها، واحدهای پلی‌اتیلن در ظرفیت‌های مشابه، اندکی بیشتر از واحدهای پلی‌پروپیلن آب مصرف می‌کنند.

در این راستا، برای جلوگیری از مصرف بی‌رویه آب در پتروشیمی‌های مستقر در منطقه پارس جنوبی که از خلیج فارس تامین می‌شود، ۸۰ درصد پساب‌های آن‌ها بازیافت و به آب شیرین تبدیل می‌شوند. این بازچرخانی آب صنایع در شرایطی که کشور و استان بوشهر به دلیل کاهش منابع آب به‌ویژه ذخایر آب شیرین با چالش جدی مواجه است، سهم بسزایی را در تامین آب منطقه صنعتی پارس بازی می‌کند.

بی‌شک صنعت پتروشیمی برای رویارو نشدن با بحران بی‌آبی به بازچرخانی آب سخت نیاز دارد، چراکه آب در سه بخش اصلی فرایندهای تولید در پتروشیمی، یعنی خنک‌کاری، فرایند تولید و مصارف جانبی استفاده می‌شود.

از همین رو، صنعت پتروشیمی در چند سال اخیر بر مدیریت منابع آب با بازچرخانی و استفاده از پساب تاکید دارد. در این زمینه مدیر بهداشت، ایمنی و محیط زیست و پدافند غیرعامل شرکت ملی خرداد امسال گفت: شرکت ملی صنایع پتروشیمی در راستای تحقق سیاست‌های کلان محیط زیستی و مدیریت منابع آب برنامه‌ریزی جامعی برای کاهش مصرف آب متعارف منابع آب شیرین متداول مانند رودخانه‌ها، چاه‌ها و آب‌های زیرزمینی و جایگزینی آن با منابع آب نامتعارف شامل آب شور دریا، پساب‌های شهری، صنعتی و آب‌های بازیافتی انجام داده است.

داود عمادی با بیان اینکه برخی از شرکت‌های پتروشیمی با به‌کارگیری فناوری‌هایی از قبیل اسمز معکوس (RO) و سیستم‌های بازیابی کامل پساب (ZLD) اقدام به بازچرخانی پساب‌های صنعتی کرده‌اند که این اقدام‌ها نشان‌دهنده عزم این صنعت برای کاهش مصرف آب متعارف و حرکت به سمت منابع جایگزین است.

وی با اشاره به اینکه پیش‌بینی می‌شود با تداوم این روند و تکمیل طرح‌های در دست اجرا، صنعت پتروشیمی کشور بتواند بخش عمده‌ای از نیاز آبی خود را از منابع نامتعارف تأمین کند، افزود: اجرای برنامه‌های صنعت پتروشیمی در این حوزه گامی مؤثر در راستای بهینه‌سازی مصرف آب و حفظ محیط زیست محسوب می‌شود که در آینده نزدیک شاهد توسعه بیشتر این پروژه‌ها خواهیم بود.

در این میان، چندی پیش مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز با تأکید بر ضرورت استفاده بهینه از منابع آبی در مسیر توسعه صنعت پتروشیمی گفت: با پتروشیمی‌های غیرساحلی مکاتبه شده است تا به سمت استفاده از آب‌های نامتعارف مانند تصفیه فاضلاب بروند. برای نمونه پتروشیمی خراسان از آب‌چاه استفاده می‌کرد اما از پارسال آب فاضلاب و پساب شهری را تصفیه و برداشت کرد.

حسن عباس‌زاده با اشاره به اینکه آب مورد استفاده پتروشیمی‌ها نسبت به کل آب مورد استفاده در کشور بسیار پایین و درحد چنددهم درصد است، تصریح کرد: تلاش می‌شود سایر پتروشیمی‌ها نیز به سمت استفاده از آب‌های نامتعارف حرکت کنند، چراکه در قانون برنامه هفتم توسعه تصریح شده که اگر در سال‌های آینده از سد یا منابع رودخانه برداشت کنند، با قیمت تمام‌شده آب تصفیه‌شده پساب محاسبه شود.

با همه نقدهایی که به صنعت پتروشیمی در حوزه مصرف آب می‌شود اما آمارها نشان می‌دهد که سهم صنعت پتروشیمی در مصرف آب تنها چند درصد است و متاسفانه عمده آب شیرین کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که بالغ بر ۹۰ درصد و معادل  ۸۲ میلیارد متر مکعب از آب کشور را شامل می‌شود که باید این رقم به حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب کاهش یابد. از این‌رو، به عقیده کارشناسان حوزه انرژی، باید انگشت اتهام را در مصرف بالای آب، نه به سمت صنایع و حتی صنایع پتروشیمی، بلکه به سمت بخش کشاورزی نشانه رفت که بدون توجه به مزیت‌های نسبی کشور، اغلب به شیوه سنتی، آب مصرف می‌کند و ارزش افزوده‌ای به مراتب پایین‌تر از صنایع برای کشور دارد. متاسفانه تا کنون بررسی دقیق و همه‌جانبه‌ای از اولویت‌های مصرف آب در بخش کشاورزی صورت نگرفته است، به همین دلیل مثلا کشت برنج در نقاط کم‌آب ادامه دارد یا برداشت هندوانه به‌عنوان محصولی که آب بسیار زیادی مصرف می‌کند، همچنان به شیوه سنتی و بدون محدودیت ادامه دارد!

در این میان، اما صنعت پتروشیمی در منطقه پارس جنوبی با اجرای ‌پروژه بازچرخانی آب در تصفیه‌خانه شرکت پتروشیمی مبین کوشیده است که به فرهنگ‌سازی مدیریت مصرف و بازچرخانی آب در این منطقه کمک کند. در این میان پتروشیمی دماوند انرژی نیز به این پروسه اضافه شده و اقدام به اجرای پروژه بازچرخانی آب کرده است تا علاوه بر رفع نیاز صنایع پتروشیمی در این منطقه به آب از دریا، از خروجی تصفیه‌خانه استفاده ‌شود که در مجموع دور ریز تصفیه‌خانه به محیط زیست به صفر برسد.