هشدار مرکز پژوهش‌های مجلس درباره تجاری‌سازی طلاق

بامداد جنوب: مدیر گروه آسیب‌های اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس به تغییرات جدی در الگوی طلاق در کشور اشاره کرد و افزایش آگاهی حقوقی زنان، رشد طلاق‌های توافقی و قبح‌زدایی طلاق در فضای مجازی را نمونه‌ای از این تغییرات دانست.

«فاطمه محمدی» با اشاره به تازه‌ترین یافته‌های این مرکز در حوزه طلاق، گفت: آنچه مشخص است، این است که زنان امروز بسیار بیشتر از قبل به دنبال گرفتن حقشان هستند. آگاهی زنان نسبت به حقوق و قوانین طلاق افزایش‌یافته است. شبکه‌های اجتماعی هم در این روند مؤثر بوده‌اند. نمونه‌اش بحث اخیر مهریه است که در پنج یا ده سال گذشته چنین بازتابی نداشت.

او ادامه داد: در حال حاضر با طیفی از خانواده‌ها مواجه هستیم که نسبت به قوانین موجود آگاه هستند. درحالی‌که در گذشته بسیاری از آن‌ها از وکیل و مراودات قضایی مطلع نبودند؛ اما امروز آن‌ها با یک جستجوی ساده در اینترنت آگاهی پیدا کنند و می‌توانند انتفاع خودشان را در نظر بگیرند.

او افزود: از سوی دیگر طلاق‌های توافقی نیز رو به افزایش است. قبلاً یک طرف درخواست می‌داد و طرف مقابل مقاومت می‌کرد، اما حالا دو طرف به یک فهم مشترک می‌رسند و ترجیح می‌دهند، بدون تنش مسیر جدایی را طی کنند.

محمدی درباره تغییر نگرش خانواده‌ها نسبت به طلاق نیز گفت: پذیرش خانواده‌ها نسبت به طلاق خیلی بیشتر شده؛ نه فقط در کلان‌شهرها بلکه در بسیاری از شهرستان‌ها. پنج یا ده سال پیش مسئله طلاق قبح سنگینی داشت، اما اکنون نگاه‌ها تغییر کرده است. این نه به معنای خوب یا بد بودن آن است؛ فقط واقعیت اجتماعی است.

وی در ادامه افزود: از طرف دیگر در سینما و سریال‌های نمایش خانگی نیز به‌طور مستقیم به طلاق می‌پردازند و روی سبک زندگی مردم تأثیر می‌گذارند. در همین چند فیلم اخیر در سینما، جریان طلاق کاملاً در آن‌ها جاری است و خیلی راحت درباره‌اش حرف می‌زنند. همه این‌ها روی ذهن نوجوانان، جوانان و خانواده‌ها اثر می‌گذارد.

محمدی سپس به بحران‌های معیشتی اشاره کرد و بیان کرد: بحران‌های معیشتی مسائل حادی را در خانواده رقم می‌زند. توقعات طرفین تعیین نشده، زوجین با تصوراتی وارد زندگی می‌شوند، اما در تنگنای معیشتی می‌بینند آنچه پیش‌بینی کرده بودند اتفاق نیفتاده و این تنش دائمی آن‌ها را به نقطه‌ای می‌رساند که می‌پرسند چرا باید ادامه داد.

او ادامه داد: در گذشته، از مهم‌ترین عوامل اختلاف، مداخله خانواده‌ها بود، اما امروز دیگر نمی‌توان گفت این عامل نقش اول را دارد. نسبت به ۱۰ یا ۱۵ سال پیش، جایگاهش بسیار تغییر کرده است. اکنون خود زوجین هستند که به بن‌بست می‌رسند.

مدیر گروه آسیب‌های اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید کرد: همچنین طلاق در سنین بالا نیز افزایش‌یافته؛ پدیده‌ای که پیش از این بسیار حداقلی بود، اما امروز حتی زوج‌هایی با سال‌ها زندگی مشترک و داشتن عروس و داماد هم به طلاق می‌رسند.

به گفته محمدی، فضای مجازی قبح طلاق را شکسته است. پیش‌تر افراد سال‌ها طلاقشان را پنهان می‌کردند، اما حالا برخی حتی آن را به‌عنوان برند معرفی می‌کنند و از آن کسب درآمد دارند. در گذشته از هم‌پاشیدگی خانواده چندان قابل‌قبول نبود و تا جایی که می‌توانستیم تلاش می‌کردیم یک زندگی حفظ شود. حتی در عرف ما جمله‌ای مثل با لباس سفید می‌روی و با کفن سفید برمی‌گردی بسیار جا افتاده بود. فارغ از درست یا غلط بودن این نگاه، اما می‌خواهم بگویم امروز فضای مجازی به سمتی می‌رود که بعضاً طلاق را یک اتفاق سخت و تلخ نمی‌داند. می‌گوید این هم یک راهکار است، یک مسیر است که برخی ممکن است انتخاب کنند.

محمدی ادامه داد: چه‌بسا می‌بینیم که بسیاری در فضای مجازی از طلاق و نمایش تنهایی یا سرپرست‌خانوار بودن، کسب درآمد هم می‌کنند. ویو می‌گیرند، لایک می‌گیرند. به‌طور مثال یک آقایی که همسرش را طلاق داده و بچه‌اش را نگه می‌دارد، در فضای مجازی مرتب می‌گوید مردی هستم که از همسرم جدا شدم و به‌تنهایی از دخترم نگهداری می‌کنم. درحالی که این مسئولیت پدری است، اما آن را به‌عنوان برند می‌فروشد و از آن پول درمی‌آورد. همین تصویرسازی روی ذهن افراد اثر می‌گذارد.

به گفته وی همچنین خانمی دیگر در این فضای مجازی خود را سرپرست دخترش معرفی می‌کند و می‌گوید در یک خانه ۴۰ متری زندگی می‌کنم و از یک زندگی بد بیرون آمده‌ام. او هم کلی لایک و تحسین می‌گرفت. مردم می‌گفتند چه‌کار خوبی کردی و چقدر موفقی. چنین تصاویری روی زوج‌هایی که دچار اختلاف‌اند اثر می‌گذارد. فرد با خودش می‌گوید چرا من باید تحمل کنم؟ آن فرد عاقل بوده که جداشده است. درحالی‌که ریشه مشکلات در فضای مجازی نشان داده نمی‌شود. ما فقط بخش‌هایی را می‌بینیم که خودشان دوست دارند نمایش بدهند.

او تصریح کرد: وقتی زوجی با اختلاف کوچک با چنین محتواهایی مواجه می‌شود، تصور می‌کند راه درست جدایی است. درحالی‌که طلاق باید آخرین گزینه باشد. فضای مجازی اما آن را به اولین گزینه تبدیل کرده و حتی مفاهیمی مثل ‘آدم‌های سمی زندگی‌ات را حذف کن’ را ترویج می‌کند؛ درحالی‌که همسر یا والدین را نمی‌توان با چنین برچسب‌هایی سنجید.

مدیر گروه آسیب‌های اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس خاطرنشان کرد: طلاق راه‌حل است، راه‌حلی که خداوند قرار داده برای وقتی‌که زندگی واقعاً نمی‌تواند ادامه پیدا کند، اما باید در انتهای همه تلاش‌ها باشد. فضای مجازی اما مسیر را برعکس کرده و طلاق را به‌عنوان راهکار اول نشان می‌دهد و این بر زندگی‌ها اثر می‌گذارد.

وی در پایان در خصوص تاثیر عامل خیانت در طلاق توضیح داد: هنوز مطالعه‌ی دقیقی از میزان تاثیر عامل خیانت در طلاق در کشور صورت نگرفته است؛ اما می‌توان گفت خیانت در جامعه ایرانی و خانواده ایرانی ورود پیداکرده و در سال‌های اخیر از عوامل اثرگذار در طلاق بوده است.