هوش مصنوعی‌؛ امکانی برای برساختن آینده بهتر صنعت پتروشیمی

بامداد جنوب: مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی دو روز پیش در همایش «ارزیابی بلوغ دیجیتالی صنایع و کسب‌وکارها»، از شکاف ساختاری میان استانداردهای جهانی هوش مصنوعی و وضعیت کنونی بلوغ دیجیتال شرکت‌های ایرانی پرده برداشت. این در حالی است که در جهان، کاربرد هوش مصنوعی مرزهای صنایع پیشرفته را درنوردیده است. حال وزارت نفت در چارچوب برنامه هفتم توسعه و در پاسخ به این عقب‌ماندگی،  نقشه‌راهی مشخص را برای تحول دیجیتال ترسیم کرده است. این تکلیف قانونی، وزارتخانه را ملزم می‌سازد تا با نصب سامانه‌های سنجش جرمی (Mass Metering) در سرتاسر زنجیره ارزش، از تولید تا پایین‌دست، یک زیرساخت رصد برخط و انتقال داده ایجاد کند. هدف نهایی، تضمین دقت بی‌سابقه در انتقال داده‌های تولید، پالایش و تبدیل خوراک به محصولات نهایی است؛ هدفی که قرار است مبنای تصمیم‌گیری‌های مدیریتی هوشمند و کارآمد در حوزه‌های نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی قرار گیرد.

این الزام، نقطه عطفی در تلاش برای نهادینه‌سازی فرمانروایی داده (Data Governance) در شریان‌های حیاتی انرژی کشور محسوب می‌شود. در همین زمینه، حسن عباس‌زاده که در همایش«ارزیابی بلوغ دیجیتالی صنایع و کسب‌وکارها» سخن می‌گفت، با اشاره به اینکه در صنایع پیشرفته جهان استفاده از هوش مصنوعی به‌شدت گسترش یافته‌است، اما هنوز شرکت‌های ایرانی به سطح مطلوبی از بلوغ دیجیتال نرسیده‌اند، گفت: وزارت نفت در چارچوب برنامه هفتم توسعه مکلف شده‌است، وظایف مشخصی را در حوزه تحول دیجیتال و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین دنبال کند تا زیرساخت‌های هوشمندسازی در صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی بیش از پیش تقویت شود.

وی با بیان اینکه بر اساس قانون برنامه هفتم پیشرفت، وزارت نفت موظف شده است از طریق نصب دستگاه‌های هوشمند جرمی در طول زنجیره تولید تا پایین‌دست، امکان رصد و انتقال برخط داده‌ها را فراهم کند، افزود: این اقدام سبب می‌شود داده‌های تولید، پالایش و تبدیل فرآورده‌ها به محصولات با ارزش در تمامی مراحل به‌صورت دقیق منتقل و بر اساس آن تصمیم‌گیری‌های مدیریتی انجام شود.

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی سپس به وضع فعلی جمع‌آوری داده در صنعت پتروشیمی اشاره کرد و گفت: هم‌اکنون بسیاری از بخش‌های این صنعت به‌صورت جزیره‌ای و پراکنده داده‌ها را جمع‌آوری می‌کنند و یکپارچگی لازم میان سامانه‌ها وجود ندارد. از سوی دیگر، صنعت پتروشیمی به‌دلیل ریسک بالا و تهدیدها، نیازمند سیستم‌های ایمن انتقال داده‌است.

عباس‌زاده با اشاره به اینکه هنوز موفق نشده‌ایم ارتباط بین سامانه‌های کنترل صنعتی (DCS) و سامانه‌های فناوری اطلاعات (IT و OT)را به‌صورت کامل برقرار کنیم، ادامه داد: یکی از چالش‌های جدی این صنعت، چندپارگی ناشی از خصوصی‌سازی است و با واگذاری مجتمع‌های پتروشیمی به شرکت‌ها و هلدینگ‌های مختلف، ارتباط داده‌ای و مدیریتی بین مجموعه‌ها قطع شده‌است.

وی با بیان اینکه یکی از دستاوردهای اصلی تحول دیجیتال می‌تواند بازگرداندن این هم‌افزایی و کاهش هزینه‌ها از طریق اتصال دوباره سامانه‌ها و داده‌ها باشد، بیان کرد: شرکت ملی صنایع پتروشیمی در این زمینه با هدف‌گذاری‌های تازه به‌ دنبال همگرایی میان تمام ارکان صنعت با رویکردی نوین است. هدف این است که بتوانیم از داده‌های ارزشمندی که امروز در شرکت‌ها وجود دارد، به‌صورت هوشمندانه استفاده کنیم، چراکه این داده‌ها می‌تواند بستر اصلی برای بهره‌گیری از هوش مصنوعی در تصمیم‌سازی‌ها باشد.

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اعلام اینکه از هوش مصنوعی می‌توان در کشف بازارهای جدید، تحلیل روندهای جهانی و جهت‌دهی به توسعه واحدهای جدید پتروشیمی استفاده کرد، گفت: با استفاده از هوش مصنوعی می‌توان آینده صنعت را با دیدی بلندمدت‌تر و دقیق‌تر پیش‌بینی و تصمیم‌های سرمایه‌گذاری را با اتکا به داده و تحلیل‌های علمی اتخاذ کرد، به‌گونه‌ای که توسعه‌های آتی صنعت بر پایه نیاز بازار و مزیت رقابتی شکل گیرد.

عباس‌زاده با اشاره به همکاری‌های جدید این شرکت با وزارت ارتباطات تصریح کرد: بر اساس دستور رئیس‌جمهوری، صنعت پتروشیمی مأمور شده است در حوزه عدالت آموزشی و هوشمندسازی مدارس با وزارت ارتباطات همکاری کند، این طرح هم‌اکنون در حال پیگیری است و نتایج آن در ماه‌های آینده اعلام می‌شود که می‌تواند منافع ارزشمندی برای فرزندان کشور به همراه داشته باشد.

مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز در بخش دیگری از این همایش با تأکید بر لزوم بازتعریف ساختارها و نهادهای حاکمیتی برای تحقق حکمرانی دیجیتال گفت: تحول دیجیتال افزون بر فرصت‌ها، چالش‌هایی نیز به همراه دارد. نخستین چالش، توزیع عادلانه دستاوردهای دیجیتالی در سطح جامعه است تا همه کشور و اقشار از آن بهره‌مند شوند. دومین چالش، پیامدهای اقتصادی و زیست‌محیطی این تحول است و سومین و شاید مهم‌ترین چالش، حفظ محوریت انسان در عصر هوش مصنوعی است. اگر فناوری از کنترل انسان خارج شود، تبعات جبران‌ناپذیری دارد.

حسین علیمراد با اشاره به فناوری‌های پایه‌ای انقلاب صنعتی چهارم تصریح کرد: فناوری‌های کلیدی در این مسیر همچون هوش مصنوعی و فناوری‌های کامپیوتری باید مبنای توسعه دیجیتال در صنعت پتروشیمی قرار گیرند.

وی با بیان اینکه در شرکت ملی صنایع پتروشیمی، چهار زیرساخت اصلی برای تحول دیجیتال تعریف شده است، گفت: تجهیزات دقیق اندازه‌گیری، سامانه‌های ارتباطی بین تجهیزات، پروتکل‌های کنترلی و در نهایت تلفیق هوش مصنوعی برای بهینه کردن فرآیند از زیرساخت‌های لازم در صنعت پتروشیمی است. سه مورد نخست هم‌اکنون در مجتمع‌های پتروشیمی وجود دارند، اما مورد چهارم نیازمند توسعه و همکاری مشترک میان صنعت پتروشیمی و مراکز دانش‌بنیان است.

علیمراد به اقدام‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای تحقق این هدف اشاره و بیان کرد: همکاری با پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات از پروژه‌های مهم است که در حال اجراست، همچنین توسعه مدل‌های زبانی، پروژه دستیار هوشمند سامانه فروش، استقرار سامانه هوشمند پروژه‌ها و پروژه طرح قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی از دیگر طرح‌های در دست اقدام است.

مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی یکی از چالش‌های اساسی در اجرای پروژه‌های پتروشیمی را مدیریت مالی و زمان‌بندی دانست و بیان کرد: برخی پروژه‌ها بیش از ۱۰ سال طول می‌کشند تا به بهره‌برداری برسند. بخشی از این تأخیرها ناشی از تحریم‌هاست، اما بخشی نیز به ضعف در کنترل پروژه مربوط است. دستیار هوش مصنوعی می‌تواند در برنامه‌ریزی منابع و زمان‌بندی دقیق پروژه‌ها نقش مؤثری داشته باشد.

علیمراد تأکید کرد: هدف شرکت ملی صنایع پتروشیمی حرکت به‌سوی فناوری هوشمند با بهره‌وری بالا، مدیریت شفاف زنجیره تولید و تصمیم‌گیری‌های راهبردی مبتنی بر اطلاعات است تا از رهگذر آن بتوان به بهبود عملکرد اقتصادی و زیست‌محیطی صنعت پتروشیمی و در نهایت اقتصاد ملی کشور کمک کرد.