امنیت ملی خط قرمز دیپلماسی ایران

بامداد جنوب – مریم خوئینی

دعوت رسمی مصر از جمهوری اسلامی ایران برای حضور در اجلاس شرم‌الشیخ، در حالی مطرح شد که به باور برخی تحلیلگران، تحولات منطقه‌ای به مرحله‌ای حساس رسیده است و بسیاری از بازیگران بین‌المللی به‌دنبال بازتعریف نقش خود در معادلات امنیتی خاورمیانه هستند. در این میان می‌توان گفت پاسخ منفی تهران به این دعوت ضمن قدردانی از دعوت رئیس‌جمهور مصر، تنها یک تصمیم دیپلماتیک ساده نبود؛ بلکه حاوی پیامی روشن و چندلایه به طرف‌های غربی و برخی کشورهای عربی است که طی سال‌های گذشته نه‌تنها مسیر گفت‌وگو و احترام متقابل را برنگزیده‌اند، بلکه با تحریم و فشارهای سیاسی تلاش کرده‌اند ایران را به حاشیه برانند.

سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه بامداد دوشنبه ۲۱ مهر ۱۴۰۴ در شبکه ایکس نوشت: «ایران از دعوت رئیس‌جمهور السیسی برای حضور در نشست شرم‌الشیخ سپاسگزار است. با وجود تمایل به تعاملات دیپلماتیک، نه رئیس‌جمهور پزشکیان و نه من، نمی‌توانیم با کسانی وارد تعامل شویم که به مردم ایران حمله کرده‌اند و همچنان ما را تهدید و تحریم می‌کنند».

وی تاکید کرده است: « با این حال، ایران از هر ابتکاری که به نسل‌کشی اسرائیل در غزه پایان دهد و به اخراج نیرو‌های اشغالگر منجر شود، استقبال می‌کند. فلسطینیان کاملاً محق هستند که حق اساسی تعیین سرنوشت خود را به دست آورند و همه کشور‌ها بیش از هر زمان دیگری وظیفه دارند که در حمایت از این خواسته قانونی و مشروع به آنان کمک کنند».

وزیر امور خارجه نوشته است: «ایران همواره نیرویی کلیدی برای صلح در منطقه بوده و خواهد بود. برخلاف رژیم نسل‌کش اسرائیل، ایران به دنبال جنگ‌های بی‌پایان نیست، به‌ویژه به هزینه متحدان ادعایی، بلکه در پی صلح پایدار، شکوفایی و همکاری است».

امنیت ملی، خط قرمز دیپلماسی

موضع اخیر سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، که بر تعامل نداشتن با کسانی که «به مردم ایران حمله کرده‌اند و همچنان ما را تهدید و تحریم می‌کنند» تاکید دارد، نشان می‌دهد سیاست خارجی دولت در قبال نشست‌هایی نظیر شرم‌الشیخ، بیش از هر زمان دیگر بر اصول و خطوط قرمز امنیت ملی استوار شده است.

 این تصمیم، بازتابی از ترکیب ملاحظات امنیتی، پیام سیاسی و محاسبات راهبردی ایران در یکی از پرتنش‌ترین مقاطع منطقه‌ای است. در این میان شاهد واکنش‌های در خصوص موضع وزیر و وزارت خارجه به دعوت رسمی مصر از ایران بوده‌ایم برخی از چهره‌های اصلاح طلب حضور ایران در اجلاس شرم الشیخ را یک فرصت عنوان کرده و معتقد بودند، جمهوری اسلامی ایران می‌توانست با حفظ راهبرد خویش، از این فرصت برای محکومیت اسرائیل در یک فرایند حقوقی بهره ببرد، بدون آنکه مقاومت فلسطین به عنوان یک جنبش استقلال طلب را تضعیف کند، بلکه در تداوم راهبرد هوشمندانه حماس که بهانه را از ترامپ خودشیفته گرفته و نتانیاهو را در کنج تاریخ قرار داده است، آن را به کارزاری علیه اسرائیل بدل کند.

بازیگری در منطقه فراتر از بودن یا نبودن در یک رویداد

سخنگوی ‌وزارت خارجه در مورد انتقادات به حضور نیافتن ایران در نشست شرم الشیخ، گفت: بازیگری در تحولات منطقه‌ای با مشارکت فیزیکی و یا مشارکت نکردن در رویداد شکل نمی‌گیرد. قطعاً نفوذ و اثرگذاری ایران چیزی نیست که بخواهیم آن را به شرکت یا شرکت نکردن در نشست بین‌المللی محدود کنیم. در دو سال گذشته ایران یکی از فعال‌ترین کشورها برای اعمال فشار بر رژیم صهیونیستی و همدستانش برای توقف نسل‌کشی بوده است. در سطح منطقه تعاملات زیادی داشتیم و در سطح سازمان ملل و سازمان همکاری اسلامی تلاش کردیم و فعالانه کار خود را ادامه خواهیم داد و مطمئن هستیم اثرگذاری لازم را داریم.

برخی از چهره‌های اصولگرا نیز معتقد هستند پاسخ منفی ایران، حامل پیامی سیاسی به کشورهای غربی و برخی کشورهای عربی است که هنوز به رویکردهای خصمانه ادامه می‌دهند. آنها تاکید دارند تهران خواهان تعامل واقعی است، نه حضور در نشست‌هایی که علیه منافع ملی ایران شکل گرفته باشد.

ایران از فعال‌ترین کشورها در حوزه فلسطین

الله کرم مشتاقی کارشناس روابط بین الملل استان بوشهر در گفت‌وگو با بامداد جنوب در این باره، گفت: موضعی که سخنگوی وزارت خارجه گرفت موضع روشن و خوبی بود، اعلام کرده‌اند «تاثیر ایران در تحولات فراتر از مشارکت یا عدم مشارکت فیزیکی در یک نشست است».

وی تاکید کرد: ایران از فعال‌ترین کشورها در حوزه فلسطین بوده، اساساً اولین کشوری که در روزهای اولیه طوفان الاقصی پس از هجوم اسرائیل به غزه، سفرهای منطقه‌ای را شروع کرد ایران بود. وزیر وقت امور خارجه ایران، شهید امیرعبداللهیان، اولین وزیری بود که برای مقابله با اسرائیل سفر دوره‌ای خود به عراق، لبنان، سوریه و قطر را تدارک دید. بنابراین هیچکس نمی‌تواند ایران را به کارشکنی و یا بی‌توجهی در موضوع فلسطین متهم کند.

این دیپلمات هم استانی تصریح کرد: به شخصه سه ملاحظه درباره این نشست و نشست های مشابه دارم؛۱. ایران باید مراقب باشد در میدانی که آمریکا طراح اصلی آن است به گونه ای وارد نشود که آمریکا از آن بهره‌مند شود. ۲. لازم است ایران و سایر اعضای محور مقاومت به خصوص گروه‌های مقاومت فلسطینی، به نقطه مشترکی درباره مشارکت در این نوع جلسات، برسند. زیرا این جلسات در روزهای آینده بیشتر خواهند شد. ایران باید با سایر موئتلفان خود هماهنگی و همفکری کند تا احیاناً موجب سوء تفاهم نشود. ۳. باید تدبیری اندیشیده شود تا از تریبون‌های مختلف با موضوع فلسطین، صدای ما شنیده شود. صدای ایران، رساترین صدا در حمایت از فلسطین است، باید به تصمیم و ساز و کاری دست پیدا کنیم که نه تنها مسیر شنیده شدن این صدا مسدود نشود بلکه بتوانیم تعداد بیشتری را با خودمان همراه کنیم.

 اجلاس شرم الشیخ با هدف پایان دادن به جنگ در نوار غزه، تقویت تلاش‌ها برای دستیابی به صلح و ثبات در خاورمیانه و آغاز دوران جدیدی از امنیت و ثبات منطقه‌ای یکی از بزرگ‌ترین و بلندپایه‌ترین رویدادهای صلح در منطقه محسوب می‌شود و بیش از ۳۰ کشور و نهاد بین‌المللی و منطقه‌ای؛ از جمله سازمان ملل، اتحادیه عرب و شورای اروپا حضور یافتند. از جمله کشورها و نمایندگانی که در این نشست حضور داشتند می‌توان به مصر، آمریکا، اردن، ترکیه، اندونزی، امارات، پاکستان، هند، بحرین، کویت، عمان، قبرس، یونان، آلمان، فرانسه، بریتانیا، ایتالیا، جمهوری آذربایجان، اسپانیا، ارمنستان، مجارستان، عربستان سعودی، هلند، پاراگوئه، دبیرکل سازمان ملل، دبیرکل اتحادیه عرب و رئیس شورای اروپا اشاره کرد.

در همین حال، در حالی که رسانه‌ها گزارش داده بودند نتانیاهو در نشست شرم‌الشیخ شرکت می‌کند، دفتر نخست‌وزیری رژیم صهیونیستی در بیانیه‌ای از لغو این سفر خبر داد.