«مکانیسم ماشه» بازارها را لرزاند

بامداد جنوب: در آخرین شنبه تابستان ۱۴۰۴ تحت تاثیر رأی شورای امنیت؛ بازارهای داخلی ایران ظرف یک روز شاهد جهش‌های بی‌سابقه بودند. این رویداد نه‌تنها بر شاخص‌های بازار ارز، بلکه بر قیمت طلا و سکه نیز ضربه‌ای سنگین وارد کرد. هر قطعه سکه امامی با افزایش حدود ۴ میلیون و ۲۲۲ هزار تومان به رقم بی‌سابقه ۹۸ میلیون و ۵ هزار تومان رسید و سکه بهار آزادی با رشد حدود ۴ میلیون تومان به ۹۱ میلیون و ۵۱۰ هزار تومان معامله شد. در بازار طلای خام، هر گرم طلای ۱۸ عیار با افزایش ۵۶۱ هزار تومانی مرز روانی ۹ میلیون تومان را شکست و به ۹ میلیون و ۳۰۲ هزار تومان رسید. طلای ۲۴ عیار هم با رشد ۱۲ میلیون و ۳۹۹ هزار تومان قیمت‌گذاری شد و هر مثقال طلا به ۴۰ میلیون و ۲۸۴ هزار تومان رسید. جالب آنکه اونس جهانی تغییر چندانی نکرد و در محدوده ۳, ۶۸۴.۹۸ دلار باقی ماند؛ بنابراین جهش داخلى بیشتر حاصل رشد نرخ ارز بود تا تغییرات بازار جهانی.

تحلیل این جهش‌ها نشان می‌دهد که اثر سیاسی مکانیسم ماشه بیشتر به‌عنوان جرقه عمل کرده و موتور اصلی این افزایش قیمت‌ها، جهش نرخ دلار در بازار آزاد بوده است. دلار آزاد در همان ساعات ابتدایی روز با افزایش ۴ هزار و ۴۶۵ تومان از مرز ۱۰۰ هزار تومان عبور کرد و به ۱۰۳ هزار و ۳۱۰ تومان رسید؛ فاصله چشمگیری که با نرخ دلار در مرکز مبادله (۷۱ هزار و ۳۶۴ تومان) دارد. این شکاف قیمتی بالا، نشانه‌ای از تشدید فعالیت‌های سفته‌بازی و فرار نقدینگی از بازار سهام و سپرده‌های بانکی به سمت دارایی‌های امن مانند طلا و ارز است. در همین حال، کاهش نسبی قیمت ربع‌سکه و نیم‌سکه، به‌رغم رشد شدید طلای خام، می‌تواند به دلیل کشش پایین تقاضای خرد و محدودیت توان خرید مردم باشد. این امر نشان می‌دهد که فشار تورمی بر طبقات متوسط و پایین جامعه، توان ورود به بازارهای پرریسک و پرهزینه را به‌شدت کاهش داده است.

در مجموع، فعال شدن مکانیسم ماشه نه‌تنها بار روانی منفی سنگینی بر بازارها وارد کرده، بلکه امید به ثبات کوتاه‌مدت را تقریباً از بین برده است. عبور طلای ۱۸ عیار از مرز ۹ میلیون تومان یک رکورد روانی محسوب می‌شود که می‌تواند برای فعالان بازار سیگنال صعود در سطوح بالاتر را مخابره کند. در سایه نااطمینانی سیاسی، سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به تبدیل نقدینگی خود به ارز و طلا پیدا کرده‌اند و بورس نیز هفته را با خروج گسترده پول حقیقی آغاز کرد که خود نشانه بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه است.

از سوی دیگر همان‌طور که اشاره شد، بازار سهام تهران روز شنبه تحت تأثیر اخبار مرتبط با «مکانیسم ماشه» با شوک شدیدی مواجه شد. شاخص کل ۱.۹۵ درصد سقوط کرد و به پایین‌ترین سطح شهریورماه رسید، خروج بی‌سابقه ۱.۳ هزار میلیارد تومان پول حقیقی رکورد جدیدی در فرار نقدینگی ثبت کرد. تنها نقطه مثبت، ورود ۱۵۳ میلیارد تومان به صندوق‌های سهامی بود که نشان از اعتقاد نهادی به ارزندگی قیمت‌ها دارد.

ارزش معاملات خرد نیز در این روز به حدود ۲.۵ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به میانگین ماهانه (۳ هزار میلیارد تومان) کاهشی محسوس را نشان می‌دهد. این حجم از معاملات در کنار روند نزولی شدید بازار، نشان‌دهنده فشار فروش قوی و خروج گسترده نقدینگی است.

جریان نقدینگی حقیقی با خروج بی‌سابقه ۱.۳ هزار میلیارد تومان پول از بازار همراه بود که نسبت به میانگین ماهانه (ورود ۳۰ میلیارد تومان) کاهش بسیار شدیدی را نشان می‌دهد. این خروج تاریخی پول حقیقی حاکی از وحشت سرمایه‌گذاران خرد و از دست رفتن کامل اعتماد به بازار سهام است.

در بخش صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شاهد خروج گسترده ۲.۵ میلیارد تومان از صندوق‌های درآمد ثابت هستیم. این موضوع نشان می‌دهد حتی دارایی‌های کم‌ریسک نیز از فشار فروش در امان نمانده‌اند و سرمایه‌گذاران به دنبال نقدینگی هستند.

با این حال، نکته مثبت روز ورود ۱۵۳ میلیارد تومان پول به صندوق‌های سهامی است. این ورود پول، اگرچه در مقایسه با خروج کل نقدینگی از بازار عدد کوچکی است، اما می‌تواند نشان‌دهنده انباشت پول سرمایه‌گذاران نهادی در سطوح فعلی باشد.

به‌طورکلی، بازار امروز تحت تأثیر خبر فعال‌سازی «مکانیسم ماشه»، یکی از بدترین روزهای خود را پشت سر گذاشت. کاهش شدید شاخص‌ها، خروج بی‌سابقه پول حقیقی و خروج گسترده از صندوق‌های درآمد ثابت، همگی از حاکمیت کامل جو منفی در بازار حکایت دارند. تنها نقطه امیدوارکننده، ورود پول به صندوق‌های سهامی است که ممکن است نشان‌دهنده اعتقاد سرمایه‌گذاران نهادی به ارزندگی قیمت‌ها در سطوح فعلی باشد. تداوم این روند در روزهای آینده به طور کامل به تحولات مربوط به مکانیسم ماشه و واکنش مقامات اقتصادی وابسته خواهد بود.