سفر نیویورک فرصتی برای نمایش چهره‌ای مطالبه گر از ایران

بامداد جنوب – مریم خوئینی

رئیس‌جمهور کشورمان به زودی عازم نیویورک می‌شود تا در هشتادمین دوره مجمع عمومی سازمان ملل حضور یابد. این حضور در شرایطی حساس و پیچیده رخ می‌دهد و به طور حتم در کانون توجه جهانی قرار خواهد گرفت. بر همین اساس می‌تواند فرصتی باشد تا ایران، نقش خود را در صحنه دیپلماسی بین‌المللی تقویت کند. در این گزارش، تلاش کرده‌ایم ضمن بررسی ابعاد این سفر، تحلیل‌هایی از کارشناسان مختلف در خصوص فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌روی ایران ارائه دهیم.

فرصتی برای بیان جنایات صهیونیست‌ها در ایران

رضا صارمی راد کارشناس مسائل بین المللی در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: حضور در مجمع عمومی سازمان ملل روالی است همه ساله و بیش از ۱۹۰ کشور در جلسه مجمع عمومی حضور پیدا می‌کنند و از مواضع و سیاست‌های کلی  خود سخن می‌گویند، اما امسال تصور می‌کنم کمی تفاوت دارد و آن تفاوت این است که بعد از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، آقای رئیس‌جمهور به سفر نیویورک می‌رود و به نظرم می‌آید فرصت خوبی باشد که جنایت‌هایی را که رژیم صهیونیستی در طول این ۱۲ روز انجام داده، بدون هیچ واسطه‌ای برای همه مردم دنیا بیان کند چگونه ما مورد حمله  قرار گرفتیم و مراکز هسته‌ای ما از سوی رژیم صهیونیستی و آمریکایی‌ها هدف قرار گرفت، در حالی که زیر نظر آژانس و در قالب یک برنامه صلح‌آمیز بود.

وی ادامه داد: این حضور می‌تواند سنگ‌بنایی برای گسترش روابط ما با کشورهایی باشد که معمولاً امکان ملاقات با سرانشان به این سادگی فراهم نمی‌شود. حال اینکه این سنگ‌بنا می‌تواند در سیاست داخلی هم اثر بگذارد یا خیر؟ به پیگیری مسئولان سیاست خارجی و وزارت امور خارجه کشورمان بستگی دارد. اگر توافق یا گفت‌وگوی اولیه‌ای شکل بگیرد، این پیگیری‌ها هستند که کار را تکمیل می‌کنند. آن دیدار اولیه فقط آغاز راه است و لازم است وزیر امور خارجه، دیپلمات‌ها و حوزه دیپلماسی اقتصادی فعال شوند و نتیجه ملموسی از این دیدارها بگیرند.

این کارشناس مسائل بین المللی ادامه داد: همان‌طور که می‌دانید، وزارت خارجه آمریکا بیانیه‌ای داده که سعی دارد محدودیت‌هایی برای هیات ایرانی ایجاد کند؛ مثلاً تعداد اعضا را کم کنند یا اجازه برخی دیدارها را ندهند. در گذشته دیدارهایی با فعالان ایرانی یا شورای روابط خارجی آمریکا داشتیم، اما الان آنها سعی می‌کنند این ارتباطات را محدود کنند. ما با آمریکایی‌ها اصولاً ملاقاتی نداشته‌ایم و با توجه به اتفاقات اخیر، امکان آن بسیار ضعیف است. اما دیدار با اروپایی‌ها مخصوصاً وزرای خارجه کشورهای اتحادیه اروپا محتمل است؛ به ویژه بعد از توافق با آژانس بین‌المللی انرژی که روسیه نیز در امضای آن حضور داشت. در این سفر می‌توان روند پیگیری آن توافق را در بخش سیاست خارجی ادامه داد.

سفر رئیس جمهور نیازمند مدیریت هوشمند روایت

محسن سوهانی پژوهشگر میان رشته‌ای و کارشناس مسائل بین الملل نیز در گفت‌وگو با بامداد جنوب، گفت: حضور در مجمع عمومی سازمان ملل، نه‌ تنها امکان تبیین مستقیم مواضع ایران در قبال بحران‌‌های منطقه‌ای، پرونده هسته‌ای و تحریم‌ها را فراهم می‌کند، بلکه می‌تواند پیام روشنی از فعال بودن و انزواگریز بودن ایران به جامعه جهانی ارسال کند.

او با بیان اینکه گفت‌وگوهایی که معمولاً بیش از سخنرانی رسمی رخ می‌دهند، در شکل‌گیری تفاهمات دیپلماتیک و کاهش سوءتفاهم‌ها اثرگذارند، افزود: از منظر داخلی نیز، بازتاب چنین حضوری می‌تواند بخشی از سرمایه اجتماعی را احیا، و در فضای روانی اقتصاد، به آرامش نسبی کمک کند. با این حال، ارزش واقعی این سفر در مدیریت هوشمند روایت و محتوای پیام‌ها نهفته است. اگر تیم سیاست خارجی بتواند با انسجام و هدفمندی، از سه محور کلیدی عدالت بین‌المللی، حق حاکمیتی ایران و چندجانبه‌گرایی دفاع کند، ایران نه‌ تنها مخاطب کشورهای همسو در جهان خواهد بود، بلکه حتی در غرب نیز به‌عنوان بازیگری مسئولیت‌ پذیر شناخته می‌شود. هرچند بدون مدیریت دقیق و هماهنگ، خطر آن وجود دارد که سفر صرفاً تشریفاتی جلوه کند و پیامد راهبردی ملموسی برای کشور نداشته باشد.

این کارشناس بین‌الملل درباره ارزیابی موفقیت این سفر نیز گفت: اگر روایت ایران از طریق سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و بازخورد رسانه‌های بین‌المللی پررنگ شود و تصویر کشوری فعال و منطقی ترسیم شود، می‌توان آن را دستاوردی مهم دانست. کیفیت و کمیت دیدارهای جانبی با رهبران کشورها، وزرای خارجه و حتی سازمان‌های بین‌المللی معیار دیگری است برای ارزیابی موفقیت این سفر. زیرا این دیدارها زمینه‌ساز گشایش‌های بعدی و کاهش تنش‌ها هستند. از منظر داخلی نیز واکنش افکار عمومی و به ویژه بازار، شاخصی غیررسمی اما کلیدی محسوب می‌شود. هرگونه بهبود در انتظارات اقتصادی یا افزایش امید نسبت به سیاست خارجی می‌تواند نشانه‌ای از موفقیت سفر باشد.

افزایش سرمایه دیپلماتیک ایران

سوهانی با تاکید براینکه تاثیر این سفر را باید در افزایش سرمایه دیپلماتیک ایران جستجو کرد؛ گفت: باید ببینیم آیا این سفر می‌تواند فضای اعتمادسازی برای کاهش تنش‌ها را فراهم کند؟ آیا می‌تواند هم‌گرایی بیشتری میان کشورهای منطقه یا جهان در برابر سیاست‌های یکجانبه ایجاد کند؟ و آیا می‌تواند راه را برای تعاملات سازنده بعدی هموار سازد؟

وی معتقد است این سفر می‌تواند نقطه عطفی در سیاست خارجی ایران محسوب شود، اگر با برنامه‌ریزی دقیق، نگاه راهبردی، روشمندی تخصصی و روایت‌‌سازی هوشمندانه همراه باشد. حضور رئیس‌جمهور در نیویورک فرصتی است برای نشان دادن چهره‌ای فعال، مسئولیت‌پذیر و چندجانبه‌گرا از ایران در برابر جامعه جهانی؛ چهره‌ای که در تضاد با تصویر انزواطلب یا منفعل که برخی جریان‌های رسانه‌ای معاند در پی تصویرسازی‌اش هستند، قرار دارد. چنین حضوری می‌تواند مسیر تازه‌ای برای بازتعریف روابط ایران با غرب، تقویت پیوند با کشورهای هم‌سو و تثبیت جایگاه منطقه‌ای ایجاد کند. به‌ویژه اگر در دیدارهای جانبی، گام‌های عملی برای کاهش تنش‌های دیپلماتیک و باز کردن کانال‌های جدید گفت‌وگو برداشته شود.

این کارشناس حوزه بین‌الملل تاکید کرد: اهمیت این سفر تنها در بازتعریف روابط با غرب خلاصه نمی‌شود؛ بلکه فرصتی است برای ایجاد توازن در روابط شرق و غرب. ایران در سال‌های اخیر روابط خود با روسیه و چین را گسترش داده، اما برای پرهیز از وابستگی بیش از حد به شرق نیازمند نمایش سیاست خارجی متوازن است. حضور فعال در سازمان ملل می‌تواند این پیام را منتقل کند که ایران نه در پی قطع رابطه با غرب، و نه در پی یک‌جانبه‌گرایی شرقی است، بلکه به دنبال چندجانبه‌گرایی واقعی و متنوع‌سازی روابط خارجی مبتنی بر راهبرد عزت، حکمت و مصلحت است.

تقویت اعتماد به کارآمدی دیپلماسی

سوهانی ادامه داد: چنین پیامی می‌تواند موقعیت ایران را در مذاکرات آینده تقویت، و انعطاف بیشتری در سیاست خارجی ایجاد کند. نمایش موفقیت در عرصه بین‌المللی می‌تواند نوعی سرمایه روانی برای جامعه ایجاد کند و فضای داخلی را به سمت همگرایی و انسجام اجتماعی بیشتر که مهمترین مساله سیاست داخلی کشور است سوق دهد.

وی درباره تاثیر این سفر بر سیاست داخلی ایران، گفت: اگر سفر رئیس‌جمهور ایران به نیویورک موفقیت‌آمیز باشد، نخستین اثر آن در سیاست داخلی به صورت افزایش سرمایه اجتماعی و تقویت اعتماد به کارآمدی دیپلماسی ظاهر می‌شود. مردم و نخبگان سیاسی در شرایطی که فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها فضای عمومی را سنگین کرده‌اند، نیازمند نشانه‌هایی از گشایش و تحرک هستند. بازتاب مثبت سفر در رسانه‌های جهانی و داخلی می‌تواند پیام روشنی به جامعه بدهد که دولت نه‌تنها منفعل نیست، بلکه در حال کنشگری فعال در سطح بین‌المللی است.

تاکید بر چندجانبه بودن سیاست خارجی ایران

سوهانی در خصوص فرصت‌های این سفر برای ایران، گفت: در شرایط کنونی، مهم‌ترین فرصت این سفر برای ایران در سه محور اصلی نهفته است. نخست، دیپلماسی عمومی و بازتعریف تصویر ایران. حضور رئیس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل، امکان بیان مستقیم روایت ایران درباره بحران‌های منطقه‌ای، تحریم‌ها و چندجانبه‌گرایی را فراهم می‌کند. دوم، گفت‌وگوهای جانبی. بیشترین دستاوردهای واقعی چنین سفرهایی نه در سخنرانی رسمی، بلکه در دیدارهای غیررسمی با رهبران کشورها و دیپلمات‌های کلیدی حاصل می‌شود. ایران می‌تواند از این بستر برای کاهش تنش با اروپا، باز کردن کانال‌های ارتباطی جدید، و نیز تقویت پیوند و ایجاد موازنه با کشورهای هم سو، مستقل و در حال توسعه با ایجاد پیوند بر اساس منافع و اهداف راهبردی مشترک بهره‌برداری کند. سوم، فرصت‌های داخلی و منطقه‌ای. بازتاب مثبت این سفر می‌تواند به تقویت سرمایه اجتماعی دولت، آرام‌سازی فضای روانی اقتصاد، و تثبیت جایگاه ایران به‌عنوان بازیگری فعال در غرب آسیا منجر شود.

وی افزود: برای بهره‌گیری مؤثر از این سفر، ایران باید رویکردی چندلایه و هدفمند اتخاذ کند که متناسب با منافع و حساسیت‌های هر یک از طرف‌ها  تنظیم شده باشد. در قبال ایالات متحده، هرچند امکان دیدار رسمی بعید است، اما می‌توان از کانال‌های غیررسمی یا پیام‌های غیرمستقیم در مجمع عمومی برای ارسال سیگنال‌هایی محدود درباره آمادگی برای کاهش تنش استفاده کرد. در برابر اروپا، فرصت مهمی برای فعال‌سازی دیپلماسی وجود دارد؛ کشورهای اروپایی در موضوع انرژی، امنیت منطقه و پرونده هسته‌ای همچنان ذی‌نفع‌اند و دیدارهای جانبی می‌تواند زمینه‌ای برای بازگشت به میز گفت‌وگو یا دست‌کم جلوگیری از تشدید تقابل‌ها فراهم کند. درباره روسیه و چین نیز، ایران باید مراقب باشد که روابط با شرق به معنای نادیده گرفتن غرب تلقی نشود. سفر نیویورک فرصتی است تا ایران نشان دهد که سیاست خارجی‌اش چندجانبه است و به دنبال تنوع‌بخشی به روابط، نه وابستگی به یک بلوک خاص.