آینده کسب‌وکارهای محلی بازنویسی می‌شود

بامداد جنوب – فاطمه آبادی

در دنیای امروز که همه‌جا سخن از انقلاب صنعتی نسل چهارم است در بیشتر کسب‌وکارها شاهد تحول فناورانه هستیم. هم­اکنون انقلاب صنعتی چهارم مرحله‌ای جدید در تکامل تولید و مدیریت است که با تلفیق فناوری‌های دیجیتال، فیزیکی و زیستی شکل‌گرفته است. این انقلاب با بهره‌گیری از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی (AI)، اینترنت اشیاء (IoT)، کلان‌داده (Big Data)، بلاک‌چین، رایانش ابری، رباتیک پیشرفته توانسته است زیرساخت‌های تجارت را به سطحی جدید ارتقا دهد. اینک تجارت محدود به خیابان‌های شهر و مغازه‌های سنتی نیست. با رشد بی‌سابقه تجارت الکترونیک و جهانی‌شدن بازارها، کسب‌وکارهای محلی در برابر موجی از تغییرات قرارگرفته‌اند. این تحول دیجیتال، اگرچه تهدیدهایی را به همراه دارد، اما در دل خود فرصت‌هایی بی‌نظیر برای رشد، توسعه و صادرات نهفته است. کسب‌وکارها از وضعیت بومی و محلی به سمت جهانی‌شدن حرکت کرده‌اند. جهانی‌شدن به معنای گسترش ارتباطات، کاهش مرزهای اقتصادی و افزایش رقابت بین‌المللی است. تجارت الکترونیک نیز با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات، این روند را تسریع کرده است. طبق گفته صاحب‌نظران تجارت الکترونیک اکنون یکی از مهم‌ترین ابزارهای توسعه تجارت جهانی محسوب می‌شود و نقش کلیدی در بهبود عملکرد بازارهای مالی داخلی و خارجی دارد. نکته­ی مهم اینکه جهانی‌شدن تجارت الکترونیک بدون انقلاب صنعتی نسل چهارم ممکن نبود. به‌عنوان‌مثال: هوش مصنوعی به فروشگاه‌های آنلاین کمک می‌کند تا پیشنهادهای شخصی‌سازی‌شده به مشتریان ارائه دهند. اینترنت اشیاء در مدیریت زنجیره تأمین و ردیابی کالاها نقش اساسی دارد. رایانش ابری امکان پردازش سریع داده‌ها و مدیریت فروش در مقیاس جهانی را فراهم می‌کند و بلاک‌چین امنیت تراکنش‌ها را تضمین می‌کند و اعتماد مشتریان را افزایش می‌دهد.

پیش از این در زمستان سال گذشته امین کلاهدوزان رئیس وقت مرکز توسعه تجارت الکترونیکی اعلام کرده بود «در شش ماه نخست سال ۱۴۰۳ ارزش معاملات تجارت الکترونیکی به حدود دو هزار و ۱۰۰ همت رسیده که نسبت به مدت‌زمان مشابه سال گذشته ۵۶ درصد رشد داشته است.» هرچند با تغییر در کادر مدیریت این مرکز هنوز آمار جدیدی اعلام‌نشده است اما قابل‌تصور است که در سال جاری نیست این آمار روند شد خود را ادامه داده باشد.

ضمن آنکه این رقم نشان‌دهنده تغییر رفتار مصرف‌کنندگان و تمایل روزافزون به خرید آنلاین است. در سطح جهانی نیز، پلتفرم‌هایی مانند آمازون و علی­بابا میلیاردها دلار گردش مالی دارند و به بازارهای محلی نفوذ کرده‌اند. حال دغدغه­ای که وجود دارد این است که کسب‌وکارهای محلی، در معرض تهدید یا در مسیر تحول هستند؟ واقع­بینانه که بنگریم کسب‌وکارهای محلی با چالش‌ها و فرصت‌هایی روبه‌رو شده­اند. از یک‌سو، رقابت با برندهای جهانی دشوارتر شده؛ از سوی دیگر، ابزارهای دیجیتال به آن‌ها امکان داده‌اند تا بدون واسطه، محصولات خود را به مشتریان در سراسر کشور یا حتی جهان عرضه کنند. مثلاً یک تولیدکننده صنایع‌دستی در استان بوشهر می‌تواند با استفاده از پلتفرم‌های فروش آنلاین، محصول خود را به مشتریانی در اروپا بفروشد. این امر، بدون زیرساخت‌های انقلاب صنعتی چهارم، غیرممکن بود.

اگر بخواهیم با رویکرد تهدید به فناوری­ها بنگریم می­توان گفت فروشگاه‌های سنتی با کاهش تردد مشتریان، افزایش هزینه‌های عملیاتی و رقابت شدید از سوی فروشگاه‌های آنلاین مواجه‌اند؛ اما در همین فضا، بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک با ورود به پلتفرم‌های دیجیتال توانسته‌اند دامنه فعالیت خود را گسترش دهند. فروش صنایع‌دستی، محصولات بومی و خوراکی‌های محلی از طریق شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های فروش آنلاین، به بازارهای ملی و حتی بین‌المللی راه‌یافتگان؛ و این تحولات قابل‌چشم‌پوشی نیست. برخی از مهم‌ترین مزایای تجارت الکترونیک برای کسب‌وکارهای محلی عبارت‌اند از: حذف واسطه‌ها و کاهش هزینه‌های توزیع، دسترسی به مشتریان خارج از محدوده جغرافیایی، امکان بازاریابی هدفمند از طریق داده‌های دیجیتال، افزایش انعطاف‌پذیری در مدیریت موجودی و سفارش‌ها و …حال باوجود مزایای فراوان تجارت الکترونیک و در راستای تحقق آن برای کسب‌وکارها چالش­هایی در بستر بومی و محلی وجود دارد که مهم‌ترین آن­ها را می­توان نبود زیرساخت‌های مناسب اینترنتی در برخی مناطق، کمبود دانش دیجیتال در میان صاحبان کسب‌وکار سنتی، رقابت نابرابر با برندهای بزرگ و پلتفرم‌های بین‌المللی و مشکلات حقوقی و مالیاتی در فروش آنلاین را برشمرد.

در راستای توانمندسازی کسب‌وکارهای بومی برای به‌کارگیری فناوری­های هوشمند و ارتقا کسب‌وکار پیشنهاد می­شود: حوزه دیجیتال را به صاحبان کسب‌وکارها آموزش دهند و بدین منظور می­توان به برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه بازاریابی دیجیتال، مدیریت فروش آنلاین و امنیت سایبری پرداخت. مورد دیگر لازم است دولت از زیرساخت­های فناوری به‌ویژه در مناطق محروم حمایت ویژه داشته باشد در این راستا می­توان توسعه اینترنت پرسرعت، ارائه تسهیلات مالی برای ورود به فضای آنلاین و اصلاح قوانین مالیاتی مرتبط با تجارت الکترونیک را در اولویت قرار داد. مورد دیگر ایجاد پلتفرم‌های بومی برای فروش آنلاین است؛ یعنی از پلتفرم‌هایی مانند «باسلام» که به کسب‌وکارهای محلی امکان فروش مستقیم به مشتریان را می‌دهند حمایت بیشتری بشود. به‌علاوه لازم است متولیان فرهنگ و رسانه اقدام به ترویج فرهنگ خرید از کسب‌وکارهای محلی کنند و کمپین‌های تبلیغاتی برای تشویق مردم به حمایت از تولیدکنندگان داخلی و فروشگاه‌های آنلاین کوچک را گسترش دهند.

با توجه به آنچه از چالش‌ها و مزایای فناوری‌های هوشمند و تجارت الکترونیک در بالا اشاره شد می‌توان گفت تجارت الکترونیک، اگرچه با چالش‌هایی همراه است، اما در این برهه از زمان فرصتی ویژه برای کسب‌وکارهای محلی فراهم کرده تا از مرزهای محدود خود عبور کنند و به بازیگران اصلی اقتصاد دیجیتال تبدیل شوند؛ زیرا با اندک توجهی به کسب‌وکارهای موفق آنلاین می‌بینیم که جهانی‌شدن دیگر یک تهدید نیست، بلکه سکوی پرتابی برای آن‌ دسته از سازمان‌های کوچک و بزرگ و صاحبان کسب‌وکارهایی است که آماده تغییرند. ضمناً موج تکنولوژی ضرورتی است که هم‌اکنون مدیران چه بخواهند و چه نخواهند برای بقای کسب‌وکار خویش ناچار به ورود به این عرصه هستند پس بهتر است که این موضوع را فرصتی بدانند و توجه همه‌جانبه به آن داشته باشند؛ بنابراین انقلاب صنعتی چهارم تحولی شگرف در حوزه اقتصادی است که اقتصاد جهانی را به سمت هوشمندی، سرعت و شفافیت سوق داده است. کسب‌وکارهایی که بتوانند با این موج هم‌سو شوند، نه‌تنها در بازار داخلی موفق خواهند بود، بلکه در رقابت جهانی نیز جایگاه ویژه‌ای خواهند داشت. پس می‌توان ادعا نمود آینده از آن‌کسانی است که فناوری را نه تهدید، بلکه فرصت ببینند.