روز حقوق بشر اسلامی، فرصتی برای فریاد رنج غزه

بامداد جنوب – مریم خوئینی

حقوق بشر، میراث مشترک بشری و تجربه زیست انسان‌ها بر کره خاکی است؛ حقوقی که به واسطه سرشت یکسان آدمیان، در میان همه ملل جهان، محترم و مغتنم شناخته می‌شود. با این همه، به لحاظ مبانی و جلوه‌های حقوق بشری، میان مکاتب فکری، اختلافاتی در ترسیم قلمرو و تبیین مصادیق اصول حقوق بشر وجود دارد.

وجوه تفاوت حقوق بشر اسلامی در مبانی و الزامات قواعد حقوق بشری، نگرانی‌های برخاسته از تجربیات تلخ بهره‌گیری ابزاری و سلیقه‌ای از اعلامیه حقوق بشر در کنار پذیرش این حقیقت که این اعلامیه زمینه‌های فرهنگی اجتماعی ملل اسلامی را در پاره‌ای وجوه نادیده گرفته و اساسا بر اصول اخلاق غربی منبعث از فرهنگ یهودی-مسیحی پا به عرصه وجود نهاده است، منجر به احساس نیاز در کشورهای اسلامی برای تدوین سندی برخاسته از آموزه های اسلام در حوزه حقوق بشر شد.

این هدف عاقبت در سال ۱۹۹۰میلادی یا همان ۱۳۶۹ خورشیدی در نشست قاهره در قالب اعلامیه اسلامی حقوق بشر از سوی سازمان کنفرانس اسلامی، به ثمر نشست. بر این مبنا، اعلامیه حقوق بشر اسلامی مشتمل بر یک مقدمه و ۲۵ ماده به تصویب رسید تا به نوعی هویت اسلامی و مبانی و اصول حقوق بشری برخاسته از شریعت اسلام در سطح بین المللی، بازتعریف و بازشناسی شود.

سازمان کنفرانس اسلامی در سال‌۱۳۸۷ بنا به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران ۱۴مرداد مصادف با پنجم آگوست سالروز تصویب اعلامیه اسلامی حقوق بشر را به عنوان «روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی» تصویب کرد تا این روز در لابه‌لای تقویم ایران‌مان جا خوش کند. این روز فرصتی برای گرامیداشت و تأکید بر حقوق بشر در چارچوب اسلام و هم‌زمان یادآوری تفاوت‌های نظری با برخی از اصول حقوق بشر غربی، شناخته می‌شود.

بحث‌های فراوانی مطرح می شود که آیا اصلا این روز در آگاهی ملت‌ها و دولت‌های اسلامی نهادینه شده است یا خیر؟ اگر در یک کشور مسلمان کرامت انسانی زیر سوال برود چه اقداماتی باید انجام شود. برای بررسی بیشتر با  ناصر ابوشریف نماینده جهاد اسلامی فلسطین در ایران به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

ناصر ابوشریف در گفت‌وگو با بامداد جنوب در پاسخ به این سوال آیا مفاهیم موجود در «اعلامیه حقوق بشر اسلامی» آن‌گونه که باید، در آگاهی ملت‌ها و دولت‌های اسلامی نهادینه شده است، گفت: متاسفانه، با وجود ارزش‌های بزرگ در اندیشه اسلامی و گنجاندن آن‌ها در اعلامیه‌ها و اسناد رسمی مانند «اعلامیه حقوق بشر اسلامی»، واقعیت عملی نشان می‌دهد که این ارزش‌ها آن‌چنان‌که باید در سیاست‌های دولت‌ها یا رفتار جوامع اسلامی نهادینه نشده است.

وی تاکید کرد: یک شکاف آشکار میان اصول نظری و عمل واقعی وجود دارد؛ به طوری که اغلب مسائل سیاسی یا بحران‌های امنیتی بر احترام به حقوق بنیادین و کرامت انسانی غالب می‌شوند. این امر دلایل متعددی دارد؛ از جمله ضعف نهادها، تاثیر منازعات، غلبه استبداد و همچنین فشارها و دخالت‌های خارجی. به همین دلیل می‌بینیم که اعلام روز حقوق بشر اسلامی هنوز به نقطه آغاز موثری برای بهبود وضعیت حقوق بشر در جهان اسلام تبدیل نشده است.

ابتدایی‌ترین حقوق انسانی در غزه نقض می‌شود

نماینده جهاد اسلامی فلسطین در ایران همچنین در پاسخ به این سوال که تا چه حد فکر می‌کنید مسلمانان توانسته‌اند کرامت انسانی را رشد دهند و حقوق خود را در جوامع اسلامی تامین کنند؟ گفت: شکی نیست که تلاش‌هایی در سطح فردی و انجمن‌ها، و گاهی در سطح رسمی، برای تقویت کرامت انسانی انجام شده است. اما متاسفانه چالش‌ها هنوز عظیم‌اند و این موضوع به ویژه در مناطق بحران‌زده مانند فلسطین، سوریه، یمن و غیره نمود روشنی دارد. به‌ویژه در مورد فلسطین – و به طور خاص غزه – می‌بینیم که ابتدایی‌ترین حقوق انسانی، مانند حق زندگی، غذا، درمان و آموزش، به طرز فاحشی نقض می‌شود. اکثر دولت‌های اسلامی نیز تاکنون نتوانسته‌اند سیستم موثری برای دفاع از این حقوق فراهم کنند. اگرچه همدلی مردمی گسترده‌ای با ستمدیدگان دیده می‌شود، اما سیاست‌ها و اقدامات رسمی همچنان بسیار کمتر از حد انتظار است. بنابراین نمی‌توان گفت در این زمینه موفق بوده‌ایم؛ بلکه نیازمند کوشش بیشتر و همبستگی واقعی هستیم.

ابوشریف در پاسخ به این سوال امروز از دولت‌های اسلامی، به‌ویژه با توجه به وضعیت کنونی فلسطین، چه انتظاری می‌رود؟ و آیا می‌توان از مناسبت روز حقوق بشر اسلامی برای جلب توجه جهانیان به غزه بهره برد؟ بیان کرد: به طور قطع، از دولت‌های اسلامی انتظار می‌رود تا به سطحی از مسئولیت اخلاقی و انسانی برسند؛ خصوصاً در شرایط فاجعه‌بار و بی‌سابقه غزه. این کشورها باید مواضع جمعی و موثر در محافل بین‌المللی اتخاذ کنند و با فشار سیاسی، دیپلماتیک و حقوقی، برای توقف تجاوزات، رفع محاصره، تضمین ورود کمک‌ها و حمایت از حقوق مردم فلسطین اقدام کنند. همچنین باید از فرصت روز حقوق بشر اسلامی برای برجسته‌سازی رنج‌های غزه استفاده کرد و این روز را از یک مناسبت نمادین به بستری برای پیگیری عدالت، رد مصونیت از مجازات و تقویت فرهنگ حمایت از مظلومان و دفاع از کرامت انسان، که جوهره پیام اسلام است، تبدیل کرد.

نماینده جهاد اسلامی فلسطین تاکید کرد: نهادینه شدن اصول کرامت و حقوق بشر در کشورهای اسلامی زمانی تحقق می‌یابد که این مفاهیم از شعار به سیاست‌های عملی و تصمیمات شجاعانه تبدیل شوند، تصمیماتی که«انسان» را فارغ از هر چیز در صدر اولویت‌ها بگذارند، به ویژه در مسایل محوری‌ای مانند فلسطین و غزه که انتظارات بیشتری می‌رود.