ریشه‌های وقوع تورم در ایران

با نگاهی تاریخی، ریشه‌های وقوع تورم کشور را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول تورم‌های مستمر و مزمن کشور در چهار دهه گذشته که منشأ آن خلق نقدینگی بوده است. عامل ایجاد رشد نقدینگی نیز از یک‌طرف کسری بودجه مستمر دولت بوده که از طریق استقراض از بانک مرکزی و استقراض از بانک‌های کشور (و نهایتاً اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی) تأمین شده و از طرف دیگر ملزم بودن بانک مرکزی به واریز معادل ریالی درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت به‌حساب دولت بوده که این امر منجر به افزایش پایه پولی در مقاطعی از زمان شده است. بنابر آنچه در این بخش ذکر شد، یکی از مهم‌ترین عوامل خلق نقدینگی، بی‌انضباطی مالی دولت بوده است. عامل دیگر در افزایش بی‌رویه نقدینگی، رشد بی‌ضابطه بانک‌های خصوصی طی دو دهه اخیر بوده است. رفتارهای غیر ضابطه‌مند و نظارت‌های غیر کارآمد بانک مرکزی بر عملکرد این بانک‌ها منجر به راه افتادن بهمن خلق نقدینگی در اقتصاد کشور شده که آثار و تبعات تورمی آن بر کسی پوشیده نیست. ازاین‌رو بی‌انضباطی پولی عامل مهم دیگری در افزایش نقدینگی در کشور بوده است.

دسته دوم ناظر به وقوع تورم‌های حاد و شدید در کشور است. این تورم‌ها محصول جهش نرخ ارز است. تحریم‌ها و ناتوانی کشور در تأمین ارز مورد نیاز منجر به کاهش ارزش پول ملی و در نتیجه وقوع تورم شدید دفعی در کشور شده است. آنچه به‌ویژه در دهه اخیر به‌عنوان تورم حاد و شدید در کشور مشاهده‌شده ناشی از عامل جهش نرخ ارز بوده است.

مدیریت و مهار تورم: بنا بر آنچه گفته شد مدیریت و مهار تورم (مزمن و حاد) ناشی از عوامل تورم‌زای کشور نیازمند اتخاذ رویکردهای متفاوتی است. برای مدیریت تورم مزمن اقدامات منجر به انضباط مالی و کاهش کسری بودجه در کنار اقدامات منجر به افزایش انضباط پولی باید در دستور کار قرار گیرد. در زمینه مدیریت تورم حاد نیز مجموعه‌ای از اقدامات مرتبط با مدیریت جانب عرضه ارز نظیر همکاری‌ها و پیمان‌های مشترک پولی و تجاری و استفاده از ارزهای محلی در مبادلات، توسعه محصولات پائین‌دستی تحریم ناپذیر به‌جای خام فروشی و همچنین اقدامات مرتبط با مدیریت جانب تقاضای ارز باید موردتوجه قرار گیرد. جهت‌گیری‌های کلان و راهبردهای اتخاذشده از سوی دولت کنونی نشان می‌دهد که اقدامات ناظر به مهار تورم مزمن و حاد به‌درستی در دستور کار قرار گرفته است اما باید به این نکته توجه داشت که استقامت و تداوم حرکت در این مسیر و نهراسیدن از مخالفت‌ها و هزینه دادن در این راه شرط لازم ثمردهی این اقدامات است.