یوتیلیتی‌ها؛ «پاشنه آشیل» یا «قلب تپنده» صنعت پتروشیمی!

بامداد جنوب – الهام بهروزی 

بود و نبود صنعت پتروشیمی به خوراک متصل است تا جایی که کوچک‌ترین نوسان یا تغییری در قیمت یا دریافت خوراک، تولید را در این صنعت تحت شعاع قرار می‌دهد. در این نوشتار به سراغ یوتیلیتی‌ها در منطقه پارس جنوبی رفتیم که به طور منظم و موثر در حال تهیه و تامین خوراک مورد نیاز ۲۲ پتروشیمی این منطقه هستند، ولی در پاره‌ای از مواقع پیش‌آمده که این واحدهای یوتیلیتی بنا به دلایل فنی، فعالیت‌شان در تولید یا انتقال برخی از خوراک‌ها به پتروشیمی‌ها مختل شده، همین اختلال تولید را در سایت‌های صنعتی که انرژی و خوراک مورد نیازشان را از طریق این واحدها تامین می‌کنند، متوقف کرده است. درست مانند مشکلی که چند روز پتروشیمی مبین به دلیل نقص فنی در تهیه آب مورد نیاز پتروشیمی جم‌پیلن (زیرمجموعه پتروشیمی جم) با آن مواجه شد که منجر به تعطیلی تولید در جم‌پیلن شد.

البته پتروشیمی جم‌پیلن با درایت و مدیریت صحیح حسین بارگاهی، مدیرعامل این پتروشیمی، این تهدید را به فرصت تبدیل و با هدف بهینه‌سازی زمان تعطیلی و جلوگیری از وقفه‌های جداگانه در آینده، اقدام به اجرای تعمیرات اساسی در واحدهای مختلف مجتمع کرد.

هرچند در این میان، مدیرعامل پتروشیمی مبین هم هفته گذشته (دوشنبه، ۶ مرداد) با تاکید بر اینکه مشکل به‌وجود آمده در سه روز آینده حل خواهد شد و در این خصوص توضیح داد که یکی از خطوط لوله انتقال آب دریای مجتمع پتروشیمی جم که از نوع GRP  (پلیمر تقویت‌شده با الیاف شیشه) است، به دلیل شکستگی از یک نقطه، فعلاً از مدار بهره‌برداری خارج شده است. خطوط لوله GRP معمولاً پس از شش ماه تا یک سال نیازمند سرویس و تعمیرات دوره‌ای هستند و گاهی برای بازه‌ای کوتاه، یکی‌دو روزه باید متوقف شوند که این توقف جزئی از برنامه‌های تعمیراتی منظم است.

مهدی فرزانه با اشاره به جزئیات حادثه گفت: در مورد پتروشیمی جم هم خط تولید واحد GRP آب دریای واحد اولفین این پتروشیمی از یک نقطه دچار شکستگی شده است. با هماهنگی کامل مدیر مجتمع پتروشیمی جم و بازدید میدانی او و تیم فنی، عیب‌یابی و عملیات تعمیرات بلافاصله آغاز شده است. پیش‌بینی می‌شود عملیات رفع نقص و راه‌اندازی دوباره طی دو تا سه روز آتی به پایان برسد و تأمین آب دریا به حالت عادی بازگردد.

به گفته وی، این وقفه تاثیری بر تاسیسات پتروشیمی مبین و زیرمجموعه‌ها نداشته و تنها در بخش داخلی پتروشیمی جم، خصوصا در واحدهایی مانند جم‌پیلن تاثیرگذار است. علت اصلی خارج شدن برخی از واحدهای جم از مدار، کاهش سطح ذخیره مخازن آب در مجتمع است؛ چرا که در حالت عادی اگر سطح ذخیره مخازن بالا باشد، واحدهای پایین‌دست برای چند روز بدون مشکل به فعالیت ادامه می‌دهند، اما اکنون به دلیل سطح پایین ذخیره، مجبور به توقف موقت شده‌اند.

بروز چنین اتفاقاتی بیش از هر زمانی نقش و اهمیت واحدهای یوتیلیتی را در صنعت پتروشیمی و فرایند تولید آن برجسته می‌کند. در واقع این‌گونه می‌نمایاند که یوتیلیتی‌ها پاشنه آشیل صنعت پتروشیمی هستند؛ چرا که کوچک‌ترین اختلال در تولید خوراک یا انتقال آن به واحدهای تولیدی، تاثیر مستقیمی بر تولید این پتروشیمی‌ها می‌گذارد. از همین رو است که یوتیلیتی‌ها را به عنوان قلب تپنده صنعت پتروشیمی هم می‌خوانند چون به دیگر اجزای آن حیات می‌دهد.

پتروشیمی مبین یکی از بزرگ‌ترین یوتیلیتی‌های ایران است که خوراک پتروشیمی‌های مهم فاز یک پارس جنوبی را در چند دهه اخیر تهیه و تامین می‌کند. این پتروشیمی نقش کلیدی و حیاتی در تامین خوراک پتروشیمی‌هایی نظیر پارس، آریاساسول، نوری، جم و پتروشیمی‌های پایین‌دست آن، پردیس و مروارید را تامین می‌کند. از این‌رو، در طول سال تلاش کرده تا به‌شکلی مسئولانه به تامین خوراک پتروشیمی‌های مذکور بپردازد. در این راستا، برخی بر این باورند که برای جلوگیری از هر گونه وقفه در تولید صنعت پتروشیمی بایستی یوتیلیتی‌ها توسعه پیدا کنند اما در مقابل برخی از متخصصان حوزه انرژی، مخالف این دیدگاه هستند؛ چرا که فعالیت پتروشیمی‌های مبین و دماوند را در تامین یوتیلیتی‌های منطقه پارس جنوبی اثربخش و موفق ارزیابی می‌کنند و نقص فنی را اتفاقی می‌دانند که همیشگی نیست.

یک متخصص و کارشناس انرژی، توسعه واحدهای یوتیلیتی را در پارس جنوبی تا زمانی که واحدهای تولیدی صنعت پتروشیمی توسعه نیافته‌اند، بی‌معنا دانست و به بامداد جنوب گفت: در حال حاضر پتروشیمی مبین به‌اندازه نیاز و تقاضای پتروشیمی‎های فاز یک توسعه پیدا کرده است و همین‌طور دماوندانرژی متناسب با توسعه واحدهای تولیدی فاز دو. در مجموع توسعه یوتیلتی در پارس جنوبی متناسب با نیاز فازها اتفاق افتاده است.

وی که تمایلی به افشای نام خود نداشت، در خصوص اهمیت یوتیلیتی‌ها در صنعت پتروشیمی توضیح داد: این موضوع را با یک مثال ساده توضیح دهم. وقتی قصد پخت غذا دارید، گازی که برای حرارت دادن استفاده می‌کنید، آب مورد استفاده و تمام مواردی که نقش واسطه‌ای دارند، در واقع یوتیلیتی محسوب می‌شوند. در صنعت پتروشیمی نیز وضعیتی مشابه وجود دارد؛ پتروشیمی‌ها برای تولید محصولات خود به یوتیلیتی‌هایی مانند گاز، آب، بخار با فشارهای مختلف، برق، نیتروژن و… نیازمندند.

این کارشناس انرژی ادامه داد: در حال حاضر در منطقه عسلویه دو مجتمع تامین‌کننده یوتیلیتی فعال هستند؛ پتروشیمی مبین انرژی خلیج فارس و دماوند انرژی. مبین خوراک یوتیلیتی پتروشیمی‌های فاز یک پارس جنوبی را تأمین می‌کند و دماوند مسئول تامین یوتیلیتی‌های فاز دو است. غیر از اتفاق اخیر، حدود ۱۵ سال پیش، زمانی که فعالیت مبین انرژی به دلایل فنی متوقف شد، تمامی مجتمع‌های پتروشیمی فاز یک نظیر پارس، آریاساسول، نوری و … نیز دچار توقف کامل شدند. این موضوع به خوبی ثابت کرد که یوتیلیتی‌ها همانند قلب واحدهای صنعتی هستند؛ اگر یوتیلیتی از کار بیفتد، دیگر بخش‌ها نیز از حرکت بازمی‌ایستند.

وی که از مهندسان باسابقه پارس جنوبی است، تاکید کرد: اخیرا تصمیمی مطرح شده که برخی پتروشیمی‌های پلیمری یا متانولی، بخشی از یوتیلیتی‌های مورد نیاز خود نظیر آب، گاز یا برق را به‌صورت مستقل تولید کنند؛ اما این کار از نظر اقتصادی و فنی توجیه‌پذیر نیست و بسیار پرهزینه و پرریسک خواهد بود. به عنوان نمونه، احداث نیروگاه برق به صورت جداگانه برای یک مجتمع، به‌هیچ‌وجه صرفه اقتصادی ندارد؛ در حالی‌که اگر پتروشیمی مبین نیروگاه تأسیس کرده، برق تولیدی را میان چند پتروشیمی توزیع می‌کند و این کار مقرون‌به‌صرفه می‌شود.

به گفته این متخصص و کارشناس انرژی، رویکرد منطقی آن است که مجتمع‌های پتروشیمی به جای اقدام مستقل، با دو یوتیلیتی موجود رایزنی و همکاری کنند. برای مثال، این امر می‌تواند شامل احداث نیروگاه مختص یک یا چند مجتمع به صورت اشتراکی و تهاتر آن پس از ۱۵ تا ۲۰ سال باشد. به این ترتیب، هزینه‌ها کاهش یافته و ریسک نیز مدیریت می‌شود.