گرانی، قیمت بنزین را نشانه گرفت

بامداد جنوب – الهام بهروزی 

سال ۱۴۰۴ برای بازار سوخت ایران، به‌ویژه بنزین، سالی تعیین‌کننده است؛ از یک‌سو رشد مداوم مصرف داخلی، هزینه‌های سنگین واردات بنزین آزاد و فشار بر منابع ارزی و از سوی دیگر، رشد ظرفیت پالایش و افزایش تولید داخلی، معادله‌ای پیچیده برای سیاست‌گذاران ترسیم کرده است. هرچند دولت چهاردهم با اجرای پروژه‌های توسعه‌ای پالایشگاهی و بهینه‌سازی فرایندهای تولید موفق شده میانگین تولید روزانه بنزین را به رکوردهای جدید برساند، اما ساختار یارانه‌ای این فراورده همچنان فاصله چشمگیری با قیمت واقعی دارد.

در این میان با وجود اینکه مدیران ارشد وزارت نفت تأکید کرده‌اند که در حال حاضر افزایش عمومی قیمت بنزین در دستور کار نیست، اما تصمیم‌های هدفمند مانند فروش بنزین سوپر به نرخ واقعی برای خودروهای لوکس، نشانه‌ای از تغییر تدریجی رویکرد قیمتی است. این رویکرد باعث شده گمانه‌زنی‌ها درباره آینده قیمت‌گذاری بنزین در سال جاری پررنگ شود؛ گمانه‌زنی‌هایی که به موازات فشار بودجه‌ای و ضرورت مدیریت مصرف، می‌تواند در نیمه دوم سال یا سال آینده به بحثی محوری در سیاست انرژی کشور تبدیل شود.

در این راستا، گفته‌های رئیس دفتر رئیس‌جمهور بیش از هر زمانی به این گمانه‌زنی قوام بخشید. محسن حاجی‌میرزایی در بخشی از برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری دوشنبه‌شب صدا و سیما، در پاسخ به سوالی مبنی بر افزایش قیمت نرخ بنزین و انرژی، طرح آزادسازی یا چند نرخی شدن آن با بیان این‌که بنزین همیشه موضوع دولت‌ها بوده است، گفت: البته برای توجه به این نگرانی که اگر مثلا این قیمت تغییر کند، شرایط افراد مختلفی که معیشت‌شان با بنزین مرتبط است چه می‌شود، تصمیمات یک مقدار با کندی روبه رو می‌شود.

وی ادامه  داد: اما چیزی که قطعی است، این است که ما داریم نزدیک سه و نیم میلیارد دلار بنزین آزاد با قیمت دلار وارد می‌کنیم و بدهیم مثلا هزار و پانصد تومان یا سه هزار تومان. بنزین ماشین‌های لوکس را بنا شد بنزین سوپر بیاورند به قیمت واقعی خودش هم بفروشند. آن‌هایی که ماشین‌شان مدل بالاست از این بنزین استفاده کنند.

بی‌شک تصمیم‌گیری در خصوص قیمت‌گذاری یا ثبات قیمت بنزین از سوی دولت چهاردهم که به‌طور همزمان با سه چالش رشد مصرف داخلی فرلورده‌های نفتی، قاچاق مزمن سوخت و فشار تحریم‌ها بر تامین تجهیزات مواجه شده، کار دشواری است. هرچند این دولت تلاش کرده تا با تعریف برنامه چندبخشی تا حدودی از بحران‌ها و چالش‌های موجود بکاهد؛ ولی پیچیدگی ساختار یارانه‌ای بنزین و تنش میان ضرورت تامین منابع مالی و حفظ ثبات معیشتی، تصمیم‌گیری را به حوزه‌ای حساس و پرریسک بدل کرده است. راهبردهای هوشمندسازی زنجیره توزیع سوخت، ارتقای ظرفیت و بهره‌وری پالایشگاه‌ها و اعمال سیاست‌های قیمتی هدفمند برای دهک‌های بالاتر، در کنار تلاش برای بومی‌سازی تجهیزات، بخشی از تلاش‌های دولت در مدیریت این معادله ناپایدار است. با این حال، در شرایطی که واردات سالانه میلیاردها دلار بنزین آزاد برای پوشش کسری بازار ادامه دارد و مصرف روزانه رکوردهای تازه‌ای ثبت می‌کند، حتی کوچک‌ترین تغییر در سیاست قیمت‌گذاری می‌تواند پیامدهای گسترده اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به همراه داشته باشد و سال ۱۴۰۴ را به نقطه عطفی در تاریخ مدیریت سوخت ایران بدل سازد.

از همین‌رو، تمرکز بر افزایش تولید و کاهش وابستگی به واردات به‌عنوان رکن اصلی مدیریت تقاضا و تثبیت بازار سوخت، به یکی از محوری‌ترین اقدامات وزارت نفت در دولت چهاردهم تبدیل شد؛ اقدامی که با رکوردشکنی‌های پی در پی در تولید بنزین و نفت‌گاز، بعد اجرایی سیاست‌های مذکور را عیان کرده است. طبق آمارهای جدید، میانگین تولید بنزین و نفت‌گاز در یک سال ابتدایی دولت چهاردهم هرکدام پنج میلیون لیتر در روز افزایش داشته که این اقدام با شتاب‌بخشی به پروژه‌های توسعه‌ای پالایشگاهی، بهینه‌سازی فرایندهای تولید و افزایش بهره‌وری در تامین خوراک پالایشگاه‌ها تحقق یافته است.

به گزارش شانا، با آغاز به کار دولت چهاردهم، تمرکز بر ارتقای ظرفیت پالایشی کشور و تأمین پایدار فراورده‌های راهبردی به‌ویژه بنزین، در صدر اولویت‌های وزارت نفت قرار گرفت. در سال‌های اخیر به‌دلیل رشد مستمر تقاضای داخلی، محدودیت‌های زیرساختی و تأثیر تحریم‌ها بر تأمین تجهیزات، تراز تولید و مصرف بنزین در کشور دستخوش چالش‌هایی شده بود که استمرار آن می‌توانست وابستگی به واردات و فشار مضاعف بر منابع ارزی را در پی داشته باشد.

وزارت نفت در دولت جدید، با شتاب‌بخشی به پروژه‌های توسعه‌ای پالایشگاهی، بهینه‌سازی فرایندهای تولید و افزایش بهره‌وری در تأمین خوراک، مسیر افزایش ظرفیت تولید بنزین را دنبال کرد. اجرای طرح‌های ارتقای کمّی و کیفی در پالایشگاه‌های بزرگ کشور ازجمله ستاره خلیج فارس، آبادان، تهران و اصفهان اقدام‌هایی است که در یک سال گذشته نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش تولید این فرآورده راهبردی ایفا کرده است.

اجرای اصلاحات فرایندی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین در پالایشگاه‌ها، ازجمله بهره‌برداری از طرح‌های ایزومریزاسیون پالایشگاه شیراز، هیدروکراکر پالایشگاه آبادان و افزایش تحویل خوراک نفت خام به پالایشگاه‌ها به مقدار ۱۰۰ هزار بشکه در روز، سبب شد میانگین تولید بنزین پالایشگاهی در بازه شهریور ۱۴۰۳ تا تیر ۱۴۰۴ به حدود ۱۰۳ میلیون لیتر در روز برسد؛ رقمی که نسبت به دوره مشابه سال پیش از آن ۵ میلیون لیتر افزایش یافته است، این در حالی است که طی یک سال گذشته شاهد ثبت رکوردهای بی‌سابقه افزایش تولید بنزین پالایشگاهی در کشور بوده‌ایم؛ به‌گونه‌ای که تولید بنزین کشور از میانگین روزانه حدود ۹۸ میلیون لیتر در پنج ماهه نخست سال ۱۴۰۳ (فروردین ۱۴۰۳ تا پایان مرداد ۱۴۰۳) به روزانه حدود ۱۰۵ میلیون لیتر (افزایش ۸ میلیون لیتری) در آبان ۱۴۰۳ رسید.

طبق آخرین بررسی‌ها، در یک سال اخیر شاهد ثبت رکوردهای پی‌درپی افزایش تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور بوده‌ایم؛ پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ با افزایش ۴ میلیون لیتری تولید روزانه بنزین، رکوردی جدید را به ثبت رساند و تولید روزانه خود را به ۴۲.۶ میلیون لیتر رساند. به گفته مدیرعامل این پالایشگاه، این موفقیت حاصل بهبود فرآیندهای بنزین‌سازی، افزایش فشار واحدهای بنزین‌سازی و بهره‌برداری از کمپرسورهای جدید بود که افزون بر افزایش تولید، به کاهش ضایعات و صرفه‌جویی ۷۰ میلیون دلاری منجر شد. ظرفیت پالایش این پالایشگاه نیز از ۴۲۰ هزار بشکه به ۴۵۰ هزار بشکه در روز ارتقا یافت.

پالایشگاه تهران نیز با افزایش ظرفیت خوراک به مقدار دو هزار بشکه در روز، تولید بنزین خود را از ۶.۳ میلیون به ۷.۵ میلیون لیتر در روز افزایش داد که استفاده از ظرفیت‌های خالی واحدهای بنزین‌سازی و تأمین خوراک از منابع داخلی پالایشگاه‌ها، از عوامل اصلی تحقق این رکورد است. در پالایشگاه اصفهان، با افزایش ظرفیت پالایش از ۳۹۰ هزار بشکه به ۴۳۰ هزار بشکه در روز تولید بنزین از ۱۱ میلیون لیتر در روز به حدود ۱۳ میلیون لیتر در روز رسید؛ رکوردی که این پالایشگاه را به یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان سوخت کشور با سهم حدود ۲۰ درصدی تبدیل کرده است. پالایشگاه آبادان نیز با افزایش حدود ۳ میلیون لیتری تولید روزانه بنزین، رکورد رشد ۲۰ درصدی تولید را در سال ۱۴۰۳ ثبت کرد. این پالایشگاه اکنون با تولید روزانه ۱۷.۸ میلیون لیتر بنزین سهم قابل توجهی در تأمین بنزین، نفت‌گاز و نفت‌کوره کشور دارد.

تولید نفت‌گاز نیز در دولت چهاردهم با رکوردشکنی‌های چشمگیری همراه بوده است. بر اساس آخرین آمارها، میانگین تولید نفت‌گاز در بازه زمانی شهریور ۱۴۰۳ تا مرداد ۱۴۰۴ نیز از میانگین روزانه ۱۱۱ میلیون لیتر در پنج ماهه نخست ۱۴۰۳ به ۱۱۶ میلیون لیتر در روز تا مرداد رسید که بیان‌کننده افزایش ۵ میلیون لیتری تولید در بازه زمانی یک ساله است.

همچنین تولید نفت‌گاز در آذر ۱۴۰۳ با رقم تولید ۱۲۱ میلیون لیتر در روز، به رکورد افزایش هشت میلیون لیتری نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۲ رسید. این روند صعودی در دی و بهمن ۱۴۰۳ نیز ادامه یافت و تولید نفت‌گاز به ترتیب به ۱۲۳ و ۱۲۲ میلیون لیتر در روز هم رسید که افزایش ۱۴ درصدی نسبت به‌مدت مشابه سال ۱۴۰۲ را نشان می‌دهد.

ثبت رکوردهای تاریخی در تولید بنزین و نفت‌گاز ازسوی پالایشگاه‌های کشور در دولت چهاردهم، نماد موفقیت‌های صنعت نفت در ارتقای توانمندی‌های پالایشی و افزایش بهره‌وری است. این موفقیت‌ها با تضمین امنیت انرژی کشور، سهم مهمی در کاهش واردات و تقویت منابع ارزی داشته و چشم‌انداز روشنی را برای آینده تأمین پایدار فرآورده‌های نفتی رقم زده است.