نوبت بومی‌ها رسیده است؟

روز گذشته در خبرها داشتیم دادستان عسلویه با صدور هشدار رسمی به مدیران شرکت‌های نفتی و پتروشیمی مستقر در منطقه، سه ماه مهلت داد تا حداقل ۵۰ درصد نیروهای تخصصی و ۱۰۰ درصد نیروهای عمومی خود را از میان بومیان استان بوشهر جذب کنند؛ در غیر این صورت، محدودیت‌ها و پیگرد کیفری در انتظار متخلفان خواهد بود. این نخستین باری نیست که مسئله جذب و استخدام بومیان به ویژه در بخش صنایع مطرح می‌شود، سال‌ها است که  بحث استخدام بومیان در استان بوشهر، همواره یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در حوزه مدیریت، صنعت و توسعه منطقه‌ای بوده است. این موضوع، به‌ویژه با توجه به موقعیت خاص بوشهر در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و بنادر، بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. اما در میان مردم، مسئولان و کارشناسان، در این باره دیدگاه‌های متفاوت و بعضاً متناقضی وجود دارد.

گروهی معتقدند که بوشهر باید توسط فرزندان خود اداره شود. از نظر آنان، وقتی منابع طبیعی، دریا، انرژی و فرصت‌های شغلی یک استان در اختیار صنایع بزرگ است، طبیعی است که سکان مدیریت و اشتغال باید عمدتاً به دست نیروهای بومی سپرده شود. این گروه دلایل متعددی برای استدلال خود دارند: آشنایی نیروهای بومی با فرهنگ و شرایط اقلیمی، ایجاد حس تعلق و مسئولیت‌پذیری در برابر سرزمین خود، و پیشگیری از مهاجرت نیروی انسانی و سرمایه‌های اجتماعی. به‌زعم آنان، بومیان نه تنها باید در رده‌های کارگری و کارشناسی، بلکه در مدیریت پروژه‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان نیز حضور پررنگ داشته باشند.

در مقابل، برخی دیگر بر شایسته‌سالاری بدون قید و شرط تأکید می‌کنند. به باور این دسته، تمرکز بیش از حد بر بومی‌گرایی می‌تواند مانع جذب نیروی متخصص و با تجربه از سایر نقاط کشور شود و در نهایت به کاهش کیفیت مدیریت و بهره‌وری پروژه‌ها بینجامد.

از سوی دیگر، چالش مهمی که حتی برخی موافقان بومی‌گرایی نیز به آن اذعان دارند، کمبود نیروی بومی با مهارت‌های تخصصی و تحصیلات متناسب با نیاز بازار کار است. در حوزه‌هایی مانند مهندسی حفاری، طراحی صنعتی، مدیریت پروژه‌های انرژی و فناوری پیشرفته، شکاف قابل توجهی میان نیاز صنایع و توانمندی بخشی از نیروی بومی وجود دارد. این مسئله، به‌ویژه در رده‌های مدیریتی و تخصصی، باعث شده که برخی شرکت‌ها ناچار باشند نیروهای غیربومی را به کار گیرند.

با این حال، نمی‌توان نقش سیاست‌گذاری‌های آموزشی و سرمایه‌گذاری در توانمندسازی نیروهای محلی را نادیده گرفت. منتقدان وضعیت موجود می‌گویند که اگر از سال‌های گذشته برنامه‌ریزی دقیقی برای تربیت نیروی متخصص بومی انجام می‌شد، امروز استان بوشهر می‌توانست سهم بیشتری از بازار کار صنایع خود را در اختیار فرزندان این سرزمین بگذارد.

راه‌حل پیشنهادی بسیاری از کارشناسان، یافتن نقطه تعادل بین بومی‌گرایی و شایسته‌سالاری است. به بیان دیگر، باید همزمان بر تربیت و ارتقاء نیروهای بومی، ایجاد فرصت‌های برابر و حفظ استانداردهای حرفه‌ای تأکید کرد. سهمیه‌های منطقی برای اشتغال بومیان، همراه با دوره‌های مهارت‌آموزی، می‌تواند شکاف موجود را کاهش دهد. در عین حال، تکیه صرف بر محل تولد به‌عنوان معیار، بدون توجه به توانمندی‌ها، خطر عقب‌ماندگی را به همراه دارد.

مسئله استخدام بومیان در بوشهر، بیش از آنکه فقط یک بحث اداری یا استخدامی باشد، ریشه در هویت، عدالت اجتماعی و آینده‌نگری دارد. آنچه امروز نیاز است، پرهیز از نگاه صفر و صدی، پذیرش هم‌زمان ارزش‌های بومی و معیارهای حرفه‌ای، و مهم‌تر از همه سرمایه‌گذاری در آموزش و مهارت‌افزایی برای نسل جدید بوشهری‌هاست.