وقتی سبد آماری با سفره بوشهری‌ها نمی‌خواند!

مرکز آمار ایران اخیراً با انتشار گزارش شاخص قیمت مصرف‌کننده، ارقام مربوط به نرخ تورم تیرماه ۱۴۰۴ را اعلام کرد. طبق این گزارش، نرخ تورم سالانه کل کشور ۳۵.۳ درصد، تورم ماهانه ۳.۵ درصد و نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه با ثبت رکورد جدید به ۴۱.۲ درصد رسیده است. این گزارش همچنین به اختلاف معنادار نرخ تورم در استان‌های مختلف اشاره دارد؛ به‌طوری‌که بالاترین تورم سالانه متعلق به استان سمنان با ۳۹.۴ درصد و کمترین نرخ، مربوط به خراسان جنوبی (۳۱.۸ درصد)، سیستان و بلوچستان (۳۲.۹ درصد) و یزد (۳۳.۱ درصد) است. بوشهر طبق این آمار، از نظر تورم نقطه‌به‌نقطه با رقم ۳۸.۳ درصد، در میانه جدول قرار گرفته و به عنوان یکی از استان‌هایی با تورم پایین‌تر نسبت به برخی دیگر معرفی‌شده است.

با این حال، واقعیت‌های زندگی مردم بوشهر با آنچه در گزارش رسمی منعکس می‌شود تفاوت چشمگیری دارد و بدبینی نسبت به آمارهای رسمی در زمینه تورم در این استان عمیق است. بسیاری از شهروندان، فعالان بازار و کارشناسان بومی، نرخ‌های اعلامی را غیرواقعی یا حداقل برای نشان دادن عمق فشار معیشتی بر مردم بوشهر ناکافی می‌دانند.

یکی از دلایل اصلی این شکاف، سبد مصرفی متفاوت خانوارهای بوشهری است. در سبد آماری مرکز آمار، وزن کالاها و خانوار فرضی، الگویی نزدیک به میانگین کل کشور دارد؛ اما در بوشهر به دلایل شرایط اقلیمی، جغرافیایی و فرهنگی، وزن سبد خوراک (به‌ویژه اقلام تازه و پروتئینی)، هزینه اجاره، مصرف برق، حمل‌ونقل و خدمات درمانی به‌طور محسوسی بالاتر است و همین سهم بالای هزینه‌ها بخش قابل توجهی از درآمد مردم را مصرف می‌کند. این تفاوت سبد باعث می‌شود حتی اگر نرخ تورم رسمی یکسان باشد، احساس «گرانی» و کاهش قدرت خرید در بوشهر به‌مراتب بالاتر باشد.

یکی دیگر از محورهای مهم، قیمت‌گذاری خاص و منطقه‌ای کالاها در بوشهر است. به علت دوری از مراکز عمده، محدودیت‌های وارداتی، هزینه‌ بالای حمل‌ونقل دریایی و جاده‌ای، وابستگی به بنادر و نیز محدودیت تنوع کالاهای اساسی، قیمت بسیاری از محصولات مهم از جمله گوشت، برنج، میوه، مواد غذایی بسته‌بندی‌شده و حتی آب معدنی به‌مراتب بالاتر از استان‌های مرکزی ایران است. علاوه بر این، هزینه مسکن و اجاره‌بها در برخی شهرهای بوشهر به دلیل کمبود عرضه و افزایش جمعیت فصلی، رشد سریعی دارد؛ اما این مؤلفه‌ها معمولاً در آمار رسمی کم‌اهمیت یا مغفول می‌مانند.

از طرفی، هزینه انرژی به‌ویژه برق برای استفاده از کولر و تجهیزات برودتی در فصول گرم سال سهم بسیار جدی‌تری در سبد خانوارهای بوشهر دارد، چون دمای بالا و رطوبت شدید زندگی بدون این امکانات را ناممکن می‌کند. این افزایش هزینه هم در داده‌های مرکز آمار با وزن واقعی لحاظ نشده یا با میانگین کشوری همتراز شده است.

هم‌زمان، روش جمع‌آوری داده‌ها و انتخاب نمونه‌ها نیز مورد نقد است. بازارهای محلی و خرده‌فروشی‌های کوچک که تأمین‌کننده اصلی مایحتاج مردم بوشهر هستند و همچنین خانوارهای ساکن حاشیه یا روستاها، یا حتی شوک‌های فصلی، مثل پرش قیمتی اجاره و مواد غذایی در تابستان، معمولاً از چشم شاخص‌های رسمی دور می‌مانند. افزون بر این، برخی کالاها که مبنای مصرف بوشهری‌هاست، اساساً در سبد مرجع آماری یا با وزن ناچیز ثبت می‌شود.

در مجموع، آنچه آمار رسمی در خصوص تورم بوشهر ارائه می‌کند، به دلایل ساختاری، فنی و حتی مدیریتی، تصویر دقیقی از فشار اقتصادی وارد بر مردم به‌دست نمی‌دهد و ضرورت بازنگری در نحوه جمع‌آوری و وزن‌دهی داده‌ها را بیش‌ازپیش نمایان می‌کند.