نیروگاه هستهای بوشهر؛ انتخابی استراتزیک برای امنیت انرژی
برق، آنقدر در زندگی روزمره ما بدیهی شده که اغلب وقتی که با قطعی آن مواجهایم، به چشم میآید. خاموشیها، افت فشار یا صدای ژنراتورها ناگهان یادمان میاندازد که زندگی امروزی به جریان نامرئی انرژی وابسته است؛ اما پشت این جریان، انتخابهایی قرار دارد که بهطور مستقیم بر هوا، سلامت، اقتصاد و آینده یک کشور اثر میگذارند. ایران، کشوری با ذخایر عظیم نفت و گاز، سالهاست برق خود را بیشتر از مسیر سوختهای فسیلی تأمین میکند؛ مسیری که اگرچه در کوتاهمدت در دسترس بوده، اما در بلندمدت هزینههای سنگینی به همراه آورده است. آمارهای رسمی و تحلیلهای کارشناسی نشان میدهد که حدود ۹۰ درصد برق کشور همچنان از نیروگاههای حرارتی تأمین میشود؛ نیروگاههایی که با مصرف گاز طبیعی، گازوئیل و در برخی فصول مازوت، هم منابع ملی را میسوزانند و هم آلودگی گسترده تولید میکنند.
سهم نیروگاه درتولید برق
در چنین شرایطی، مفهوم «برق پاک» هنوز استثناست، اما یکی از این معدود استثناها، نیروگاه هستهای بوشهر است؛ نیروگاهی که بیش از یک دهه است بدون آلودگی و بیصدا برق تولید میکند و سهمی پنهان اما مؤثر در زندگی روزمره مردم دارد. این نیروگاه، نمادی از یک انتخاب استراتژیک برای تنوعبخشی به سبد انرژی کشور و گامی به سوی آیندهای پایدارتر است.
آمار و واقعیت
نیروگاه هستهای بوشهر با ظرفیت اسمی حدود هزار مگاوات، از سال ۱۳۹۰ به شبکه سراسری برق متصل شده است. این نیروگاه در طول فعالیت خود، همواره یکی از ارکان مهم تأمین برق پایدار کشور بوده است. تنها در سال ۱۴۰۲، این نیروگاه بیش از ۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون کیلوواتساعت برق به شبکه تحویل داده؛ برقی که ارزش اقتصادی آن بر اساس قیمتهای جاری، بیش از ۵۵ هزار میلیارد ریال برآورد میشود. این میزان برق، معادل مصرف سالانه چند میلیون نفر است. اگر این انرژی از طریق نیروگاههای فسیلی تأمین میشد، کشور ناچار بود میلیاردها مترمکعب گاز طبیعی یا حجم قابلتوجهی سوخت مایع بسوزاند؛ با پیامدهایی مستقیم برای آلودگی هوا و منابع ملی به همراه داشته باشد. البته بوشهر در عمل، بخشی از بار شبکه برق کشور را بدون مصرف سوخت فسیلی به دوش کشیده است؛ سهمی که شاید در هیاهوی اخبار روزمره دیده نشود، اما اثر آن واقعی و ملموس است. هوای پاک در سایه انرژی هستهای یکی از برجستهترین مزایای نیروگاه بوشهر، نقش بیبدیل آن در حفظ محیط زیست است.
برقی که بدون سوزاندن گاز تولید میشود
مطالعات متعدد و گزارشهای کارشناسی مجلس شورای اسلامی تأکید دارند که فعالیت این نیروگاه بهطور متوسط موجب صرفهجویی سالانه حدود ۱٫۴ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی شده است. این صرفهجویی به معنای کاهش چشمگیر انتشار آلایندهها، کاهش فشار بر منابع گازی کشور و کاهش نیاز به استفاده از سوختهای سنگین و آلاینده در نیروگاههای حرارتی است. در شرایطی که آلودگی هوا به یکی از جدیترین دغدغههای سلامت عمومی در شهرهای بزرگ ایران تبدیل شده، برق هستهای بوشهر بدون تولید دیاکسیدکربن و ذرات معلق وارد شبکه میشود. اینجاست که فناوری هستهای از یک مفهوم دور و انتزاعی به عاملی ملموس در کیفیت زندگی و سلامت شهروندان تبدیل میشود؛ هوایی پاکتر برای نفس کشیدن.
سهم ثابت در مدیریت اوج مصرف
کارشناسان حوزه انرژی بارها هشدار دادهاند که ناترازی گاز در فصل سرما، نیروگاهها را به سمت مصرف سوختهای سنگین و آلایندهای چون مازوت سوق میدهد؛ سوختهایی که اگرچه برق تولید میکنند، اما هزینه آن را مردم با آلودگی هوا و آسیبهای جبرانناپذیر سلامت میپردازند. در این میان، نیروگاه بوشهر که مستقل از گاز طبیعی و سایر سوختهای فسیلی برق تولید میکند، نقش یک سپر پنهان را ایفا میکند؛ سپری که مانع افزایش مصرف مازوت و تشدید بحرانهای زیستمحیطی در فصول سرد میشود. این نقش حیاتی، شاید در قبض برق دیده نشود، اما در هوایی که تنفس میکنیم و در سلامت عمومی جامعه، اثر خود را به وضوح نشان میدهد.
فاصله میان ظرفیتها و واقعیتهای بوشهر
نقطه قوت هر تحلیل واقعبینانه، اشاره به چالشها و ظرفیتهای استفادهنشده است. بر اساس بررسیهای فنی و مقایسه با استانداردهای جهانی و گزارشهای کارشناسی مجلس، ضریب بهرهبرداری نیروگاه بوشهر در سالهای اخیر حدود ۶۴ درصد بوده؛ در حالی که میانگین جهانی نیروگاههای هستهای پیشرفته به حدود ۹۰ درصد میرسد.این فاصله به سیاستگذاریهای اقتصادی، نظام قیمتگذاری برق و نیازهای شبکه بازمیگردد.
این موضوع نشان میدهد که نیروگاه بوشهر میتواند نقش پررنگتری در تأمین برق کشور ایفا کند و ظرفیتهای بالقوه عظیمی برای افزایش سهم برق پاک در سبد انرژی ملی وجود دارد که نیازمند مدیریت بهینه و تصمیمگیریهای کلان است.
تصمیمی راهبردی برای فردای انرژی ایران
بر اساس اسناد بالادستی و برنامههای توسعهای کشور، توسعه واحدهای دوم و سوم نیروگاه بوشهر در دستور کار قرار دارد. تحقق این برنامهها میتواند سهم برق پاک را در سبد انرژی ایران به میزان قابل توجهی افزایش دهد و کشور را یک گام اساسی از وابستگی شدید به سوختهای فسیلی دورتر کند. اما این مسیر، نیازمند اصلاح سیاستها، شفافیت، نگاه بلندمدت و پیوند دادن فناوری هستهای با زندگی واقعی مردم است هم در سطح پروژههای عمرانی و هم در سطح روایت عمومی و درک جمعی از مزایای آن. باید گفت که سرمایهگذاری در انرژی هستهای، سرمایهگذاری در آیندهای روشنتر و پاکتر برای نسلهای آتی است.
اما در کشورمان که تولید برق آن بهشدت فسیلی است، نشان داده میتوان راهی متفاوت را نیز تجربه کرد؛ راهی که در آن برق تولید میشود، بدون آلودگی زیست محیطی و زندگی ادامه پیدا میکند، بدون فشار بیشتر بر زمین و منابع طبیعی. این واقعیتی است که اگر درست دیده و درست مدیریت شود، میتواند آینده انرژی ایران را تغییر دهد. فناوری هستهای، وقتی از مناقشهای سیاسی و مسایل حاشیهای بهدور باشد و به متن زندگی مردم بازگردد، میتواند بخشی از پاسخ به یکی از مهمترین چالشهای امروز کشور باشد؛ راهی به سوی توسعه پایدار، سلامت عمومی و استقلال انرژی.